در این مقاله سعی شده است در رابطه با چگونگی ایجاد متاستاز مغزی و راه های تشخیص و درمان آن از زبان دکتر عبدالحسین پور مطالبی گفته شود.

متاستاز مغزی چیست؟

متاستاز های مغزی معمولا به علت سلول های سرطانی به وجود می آید که از قسمت های مختلف بدن و با منشا یک سرطان دیگر راه خودشان را به مغز پیدا کرده و بعد از لانه گزینی در داخل مغز سرطان دومی را به وجود می آورند که به این اتفاق متاستاز مغزی میگویند.

این سرطان چون در داخل مغز هست می تواند خطراتی جدا و در مواقعی حتی بیشتر از سرطان اولیه را داشته باشد.

علائم متاستاز مغزی چیست؟

معمولا بین 24 تا 45 درصد تمام بیماران که به نحوی سرطان در قسمتی از بدنشان داشته باشند؛ طی زندگی شان دچار متاستاز های مغزی می شوند.

این بیماران با 8 علامت عمده می آیند. یعنی 60 درصد این بیماران یکی از این 8 علامت مهم زیر را دارند:

• سردرد که عمدتا صبحگاهی است.
• تشنج که یا بیمار سابقه آن را نداشته یا اینکه تشنج به شکل جدید خودش را نشان می دهد.
• تهوع که همراه با سردرد است.
• استفراغ که به دنبال تهوع اتفاق می افتد.
• سفتی گردن
• ترس از نور
• اختلالات شناختی
• اختلالات حرکتی مثل فلج اندامها

مطلب مرتبط: جراحی تومور هیپوفیز

تشخیص این بیماری چگونه است؟

همانطور که میدانید امروزه روش های مختلف درمانی برای سرطان های مغزی ابداع شده که میتواند تا حدی در مورد سرطانهای متاستاتیک یا متاستازهای مغزی مفید باشد مثل تشخیص زود مثل روش های ایمیجینگ که کمک میکند ما زودتر بتوانیم تشخیص دهیم که ضایعه در کجا است.

این بیماران معمولا توسط یک سری از آزمایش هایی که به وسیله آزمایش خون ازشان اخذ می شود و یا اینکه توسط عکس های رادیوگرافی از هر خانواده ای مثل سی تی اسکن،ام آر آی و پت، ما را به تشخیص می رساند.

بطور کلی مردان بیشتر دچار متاستاز های مغزی می شوند؛ همینطور بیمارانی که سن بالای 50 تا 70 سال دارند 60 درصد متاستاز های مغزی را در بر میگیرند. در صورتی که در کودکان متاستاز های مغزی زیاد شایع نیست.

چگونگی ایجاد متاستاز مغزی

معمولا این متاستاز ها از طریق راهیابی یک سلول سرطانی از یک سرطانی که در نقطه ی مختلفی از بدن ممکن است وجود داشته باشد به سیستم خون به وجود بیاید و این ارگان یا محلی که بیمار بوده و سرطانی بوده مثل کلیه مثل پستان مثل ریه وقتی سلول سرطانی حاصل از آن میاید و وارد خون می شود؛ از طریق جریان خون به سمت مغز می آید و سد مهم مغزی که به آن BBB گفته میشود را رد می کند.

سپس داخل مغز وارد میشود و میچسبد توسط یک سری آنزیم های پروتوئولیتیکی که معمولا اینها یک سری پروتئین ها هستند؛ ترشح می کنند و اینها ماتریکس قاعده ی سلولی را میشکنند و میروند حمله میکنند به سلول و میچسبند به آنجا سپس ندول درست میکنند و بوسیله ی کلاژن و فیبرونکتی ولامینیگ میایند چسبندگی ایجاد می کنند و اطراف خودشان سلول ها را جمع میکنند و با این سلول ها قدرت پیدا میکنند و سلول های دیگر را از بین میبرند و یک تومور جدید بوجود می آید که خیلی خطرناک است.

چرا خطرناک است؟

برای اینکه این تومور جدید دیگر در داخل ریه و شکم نیست بلکه در داخل مغز قرار دارد و مغز برخلاف بقیه ی نقاط بدن به علت جمجمه ای که در اطرافش وجود دارد قابلیت باز شدن ندارد.

پس اگر جسمی در داخل مغز قرار بگیرد و این جسم هر روز هم رشد کند؛ به بافت هم به صورت موضعی و هم به صورت کلی فشار بسیار زیادی وارد می کند و به شدت و به سرعت کشنده است.

این خیلی متفاوت از توموری است که در جای دیگری از بدن وجود دارد و برای اینکه کشنده شود ممکن است زمان زیادی لازم باشد.

راه های درمان متاستاز مغزی

1- درمان های طبی

درمان مختلفی برای این بیماران وجود دارد. یکی از این درمان ها، درمان های طبی هست که معمولا سندرم ها یا علائم را کم می کند و اصولا این درمان ها فقط برای این است که ورم مغز را کاهش دهد و سردرد و تشنج را در این بیماران کم کند. این درمان با انواع کورتی کوئیست ها انجام شود

2- شیمی درمانی

یکی دیگر از راه های درمان، کموتراپی یا همان شیمی درمانی است و انواعی از تومورهای متاستاتیکی به این نوع از درمان ها پاسخ مناسبی می دهند؛ مثل سرطان های ریوی سرطان های پستان و لنفوم ها که برای آنها کموتراپی مفید است.

معمولا دو یا سه تا از این نوع داروها را باهم ترکیب می کنند و به بیمار تحت عنوان شیمی درمانی تزریق می کنند و همزمان برایشان از روش رادیوتراپی نیز استفاده میکنند و به عبارتی WBRT یا اینکه رادیوتراپی تمام مغز برایشان انجام می شود.

3- رادیوسرجری استروتاکتیک

از روش های دیگر که امروزه بسیاری از پزشکان در درمان بیماران سرطانی استفاده می کنند؛ رادیوسرجری استروتاکتیک هست؛ مثلا در سرطان های با سلول غیر ریز ریوی و یا در درمان سرطان های کلیوی و یا حتی در مورد ملانوما که یک نوع سرطان پوست است و به کموتراپی و رادیوتراپی خوب جواب نمیدهد، از این روش استروتاکتیک رادیوسرجری استفاده می کنند و معمولا اینها تا حدی می تواند مفید باشند.

در چه مواقعی جراحی لازم است؟

اما آن چیزی که بحث ما هست این است که کدام بیماران را ما در متاستازهای مغزی بهتر است جراحی کنیم. خب به طور معمول آن چیزی که استاندارد هست؛ بیماری که یک ضایعه 3 سانتی متری داشته باشد و به تنهایی؛ و این ضایعه در ناحیه نان الکوئنت و یا غیر مهم مغزی قرار گرفته است.

مطلب مرتبط: جراحی تومور مغزی

همانطوری که میدانید مغز نواحی مهم و تاثیر گذار دارد و نواحی که این تاثیرگذاری کمتر هست؛ اون ضایعاتی که در نواحی تاثیرگذاریشون کم هست مناسبند برای جراحی.

مثلا اگر ما ضایعه ای در ناحیه ای از مغز داشته باشیم که همه ی خصوصیات جراحی را داشته باشد، اما آن ناحیه ناحیه ی مهم حرکتی باشد سعی می کنند جراح ها به آن دست نزنند.

نکته ی مهم دیگر این است که بیمارانی که بخواهیم در متاستاز های مغزی جراحی را برایشان انجام دهیم؛ حتما بیماری اولیه شان باید در کنترل باشد، طول عمرشان بالا باشد – که به قول معروف امتیازی هست به نام کارنوفسکی که باید بالای 70 باشد – و اینکه علائمشون خیلی زیاد نباشد.

شایع ترین و خطرناک ترین ضایعات توموری در کجاست؟

به طور کلی شایع ترین ضایعات توموری که در داخل مغز بوجود می آید سرطان اولیه ی مغز نیستند بلکه سرطان های ثانویه ی مغز یا به عبارتی همین متاستاز های مغز هستند.

در سال چیزی در حدود 170 هزار سرطان از cancer paition در آمریکا گزارش می شود. به عبارتی حدود 120  تا 140  هزار در سال نمونه ی اولیه ی متاستاز مغز دیده می شود و حدود 20 درصد مرگ و میر ناشی از سرطان به علت متاستاز های مغزی هستند.

همینطور باید بدانیم بعضی از تومور ها مثل ملانوم ها یا تومورهای پوستی علاقه ی زیادی دارند که به مغز متاستاز دهند و بسیار آنها خطرناک هستند.

به طور کلی ریه ، سرطان ، پوست مثل ملانوم، بیماری های سرطان های گوارشی، سرطان های سیستم ادراری و همینطور استخوان ممکن است به مغز متاستاز دهند و برای بیمار بسیار خطرناک باشند.

دکتر حسام عبدالحسین پور متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات