عده ای از مردم ممکن است به درد عصبی صورت مبتلا شوند که نام علمی این بیماری درمان نورالژی ترژمینال می باشد. در این مقاله در رابطه با علل، علائم و راه های درمان این بیماری صحبت شده است.
فهرست موضوعات
ترژمینال نورالژی چیست؟
ترژمینال نورالژی یا درد عصبی صورت یک درد بسیار شدید است که ناشی از صدمه به عصب ترژمینال و یا عصب 5 ام مغزی است. همانطور که میدانید اعصاب صورت به 3 قسمت تقسیم شده است که v1 و v2 و v3 نام دارد و ممکن است 3 شاخه مختلف عصب، جدا از هم و یا همزمان باهم دچار درد صورت شوند.
این درد معمولا از ناحیه ی گوش شروع شده و به سمت چشم ها، گونه ها و همینطور ممکن است به سمت فک فوقانی و فک تحتانی به صورت تیر کشنده خودش را نشان دهد.
عموما درد های نورالژی ترژمینال یک طرفه است، هرچند موارد 2 طرفه در برخی از بیماری ها مثل ام اس مشاهده می شود.
نکته ی مهم این است که درد عصبی صورت بر خلاف درد های صورت شکل متفاوتی دارند و اکثرا این درد ها به صورت چاقو خوردن و یا تیغ کشیدن و درد های الکتریسیته ای حس می شود و بسیار بسیار شدید است.
گاهی اوقات این درد در حدی که بیمار نمی تواند چیزی را بخورد و یا بنوشد و گاهی ممکن است این درد افزایش پیدا کند و به جای چند ثانیه ممکن است طولانی تر شود و در حد دقیقه و یا بیشتر ظاهر شود. اسم های دیگر از جمله تیک دولرو (tic douloureux ) و تیک دردناک نام های دیگری است که به این بیماری نسبت می دهند.
علت درد عصبی صورت چیست؟
معمولا ترژمینال نورالژی به صورت خود به خودی اتفاق می افتد اما گاهی ضربه های صورت و خصوصا و کار بر روی دندان به دست دندانپزشکان ممکن است باعث شود که این درد بوجود بیاید.
دانشمندان متوجه شدند علت اصلی که باعث این بیماری می شود فشار آوردن عروق ریز داخل مغز بر روی عصب ترژمینال در مغز و در کنار ساقه مغز است؛ که این فشار عروقی به تدریج به خاطر نبضی که رگ و خون روی عصب ایجاد می کند باعث ایجاد خراشیدگی رو عصب شده و کم کم میلینگ روی عصب صدمه می خورد.
در این حالت عصب بسیار بسیار شکننده و حساس می شود و درد را سریع انتقال می دهد و این درد باعث می شود که با کوچکترین اتفاق و پالسی، درد روی صورت تظاهر پیدا کند.
این درد به خاطر شباهت زیادی که به دردهای دندانی دارد باعث می شود که خیلی وقت ها بیماران قبل از آن که تشخیص داده شود درگیر کارهای دندانپزشکی بیهوده می شوند. وقتی این افراد به حضور جراح مغز و اعصاب می رسند، بسیاری از دندان ها را کشیده اند و یا پر کرده اند و انواع و اقسام روش های مختلف روی دندان هایشان انجام شده است.
ام اس و برخی از تومور ها ممکن است باعث ترژمینال نورالژی شوند و برای همین است که در علت این بیماری از آن ها نیز باید نام ببریم.
علائم نورالژی ترژمینال
نورالژی ترژمینال معمولا در خانم ها و همچنین در افراد مسن بالای 50 سال شیوع بیشتری دارد و به عللی که دقیق معلوم نیست در سمت راست بیشتر از سمت چپ صورت دیده می شود. این بیماری معمولا به ارث نمی رسد و فامیلی نیست.
علائم بیشتر به شرح زیر است:
1- اپیزود های حمله ای درد که بسیار بسیار شدید مثل چاقو خوردن روی صورت، فک ها و گونه ها است که شبیه یک شوک الکتریکی است. این درد معمولا با تریگر ها و یا لمسی که در قسمت های مختف صورت یا دهان بیمار نشان داده می شود ممکن است شدت پیدا کند و بعد از مدتی بیمار متوجه می شود که بعضی از نقاط صورت را که تحریک می کند درد بیشتر می شود.
برای همین برای این بیماران شیو کردن صورت، آرایش کردن صورت، مسواک زدن و هرکاری که روی دهانشان بخواهند انجام دهند مثل مصرف غذا و مایعات و صحبت کردن، دردناک خواهد بود و باعث ظاهر شدن درد شدیدی رو صورتشان می شود و بیماران از این درد بسیار رنج می برند.
2- در برخی مواقع دوره های بهبودی اتفاق می افتد؛ بدین منظور که در بین درد ها ممکن است مدتی درد ها آرامش پیدا کنند ولی بعد از مدتی درد ها دوباره یه سراغ بیمار می آیند.
3- اکثر این بیماران دچار بیمار اضطراب می شوند چون منتظر هستند که در هر لحظه این درد به سراغشان آید.
درد ترژمینال نورالژی
درد عصبی صورت بین 3 عصب افتالمیک، مندیبولار و مگزیلری ممکن است پخش شود و هر کدام از این 3 عصب نواحی مختلفی از صورت رو پوشش می دهند
به طور مثال عصب افتالمیک ناحیه چشم و پیشانی، عصب آگزیلری ناحیه ی فوقانی و عصب مندیبولر فک تحتانی را پوشش می دهد. درد عصبی صورت ممکن است که هرجایی از صورت را درگیر کند و ممکن است به طور مثال در یک نفر عصب افتالمیک سمت راست درگیر باشد و در نفر دیگری عصب افتالمیک و مندیبولارش درگیر باشد.
گفتنی است که بعضی از بیماران شدت این درد را در حد درد های ناشی از حمله قلبی و سنگ کلیوی و همچنین زایمان می دانند و با آن ها مقایسه می کنند.
معمولا این درد ها از چند ثانیه تا 2 3 دقیقه بیشتر طول نمی کشند، هرچند موارد دیگر بیشتر از این زمان هم گزارش شده است.
تشخیص نورالژی ترژمینال
درد عصبی صورت معمولا با معاینه عصبی و با سابقه ای که بیمار ذکر می کند تشخیص داده می شود و پزشک در بار اولی که بیمار را معاینه می کند می تواند به این تشخیص برسد و معمولا سی تی اسکن و MRI در این بیماران مورد زیادی را نشان نمی دهد.
مگر اینکه برای بیمار آنژوگرافی و MRI های مخصوص مغز تجویز شود تا ضایعاتی که ممکن است روی عصب فشار ایجاد کرده دیده شود. هرچند احتمالش خیلی بالا نیست ولی خب می تواند به پزشک ها کمک کند.
درمان نورالژی ترژمینال
اکثر بیماران دارای درد عصبی صورت با درمان دارویی درمان می شوند و خیلی از آن ها به داروها جواب می دهند. اما روش های دیگری هم غیر از درمان دارویی وجود دارد.
1- درمان دارویی
بسیاری از داروهایی که استفاده می شود مثل کاربامازپین، گاباپنتین را در راس آن ها باید نام برد و چون این بیماران این دارو ها را مصرف می کنند باید برای آن ها هر چند وقت آزمایش شمارش گلبول های خون، CBC و پلاکت داده شود و همچنین سطح سدیم در کبد نیز اندازه گیری شود.
2- تزریق استروئید
روش های درمانی دیگر برای بیمارانی که به این روش درمانی ( درمان دارویی ) پاسخ نمی دهند و یا به خاطر عوارض این دارو ها نمی توانند آن را دنبال کنند؛ وجود دارد که یکی از آن ها نرو بلاک است که پزشک با تزریق و یا اینجکشن استروئید به داخل عصب می تواند درد بیمار را کاهش دهد، هرچند که خیلی وقت ها این روش موثر نیست.
3- جراحی درد عصبی صورت
یکی از روش های درمان مورد نظر جراحان مغز و اعصاب، جراحی روی عصب ترژمینال است. اگر بیمار به درمان های طبی و دارویی پاسخ ندهد انواع روش های جراحی برای آن در دسترس است.
ریزوتومی
یکی از روش های جراحی، ریزوتومی است. در این روش، جراح ممکن است قسمتی از عصب را در محلی که درد بیمار وجود دارد بوسیله گرما و داروهایی شیمیایی مثل گلیسیرین قطع کند و صدمه بزند و به این ترتیب درد بیمار را کاهش دهد.
این کار معمولا 30 دقیقه طول می کشد و میتواند برای بیمار در 80 درصد مواقع درد را کم کند ولی ممکن است عصب مجددا رشد کرده و درد سراغ بیمار بیاید. بنابراین این روش را برای بیمارانی مثل ام اس تجویز می کنند، چون به صورت مینیمالی و ایمن است.
جراحی رفع فشار میکروواسکولار (MVD)
روش دیگر MBD است. این روش یکی از قدیمی ترین روش های درمان این بیماران است و در 80 درصد بیماران موثر است. در این روش جراح در زیر میکروسکوپ و بعد از بیهوش کردن کرانیوتومی بیمار، شریان آسیب دیده را به طور کامل از وسط جدا می کند.
در خیلی از مواقع بیماران پاسخ خوبی به این درمان می دهند.
معمولا در این روش جراحی وقتی جراح مغز و اعصاب شریان را از عصب جدا می کند؛ در میان آن تفلون و یا عضله قرار می دهد و اجازه ی اینکه مجددا عصب و شریان دوباره به هم برسند را میگیرد و معمولا این جراحی ممکن است بین 2 تا 3 ساعت طول بکشد.
مهمترین ریسکی که این بیماران دارند، کاهش شنوایی در محل جراحی و یا در سمت مخالف، خون ریزی، عفونت، تشنج و عوارض عصبی دیگر است که به صورت نادر گزارش شده اند و عموما به صورت شایع وجود ندارند.
رادیوسرجری استریوتاکتیک
روش های دیگر مثل رادیوسرجری استریوتاکتیک با گاما نایف عموما برای بیماران انجام می شود و از روش هایی است که نیاز به بیهوشی ندارد ولی میزان بهبودی بین 60 تا 70 درصد است و عوارض های جراحی را ممکن است داشته باشد و به همین دلیل ممکن است توصیه برای این روش کمتر باشد.
از روش های دیگر مثل استفاده از اکوپانچر یا میدل در نواحی 3 گانه استفاده شده است ولی معمولا روش های خیلی موثری نیست.
سخن دکتر عبدالحسین پور
به طور کلی توصیه ای که من به بیمارانم می کنم این است که اگر به درمان طبی و دارویی پاسخ می دهند بهترین کار برای آن ها همان درمان طبی است.
اما اگر به درمان های طبی پاسخ ندادند و غیر قابل تحمل شد و یا دز دارو در حدی بود که برای آن ها مصمومیت ایجاد می کند؛ بهتر است که چند درصد عوارض احتمالی را بپذیرند و نزد یک جراح مغز واعصاب خوب این جراحی را انجام دهند و مطمئن باشند که بیش از 80 درصد بیماران بهبودی خواهند کرد.
منبع:
https://www.hopkinsmedicine.org/
دکتر حسام عبدالحسین پور متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات
