سرطان مغز یکی از بیماری های شایع در چند سال اخیر در میان ایرانیان می باشد. در این مقاله در ارتباط با این بیماری و راه های درمان آن صحبت شده است.
فهرست موضوعات
سرطان مغز چیست؟
سرطان مغز شامل تومورهای اولیه مغز است که در مغز شروع می شوند و تقریباً هرگز به سایر نقاط بدن سرایت نمی کنند و تومورهای ثانویه (یا متاستاز) که ناشی از سرطان هایی هستند که در قسمت دیگری از بدن شروع شده اند.
بیش از 40 نوع سرطان مغزی وجود دارد که به دو نوع اصلی تقسیم می شوند:
1- خوش خیم: با رشد کند و احتمال کم گسترش یافتن. انواع رایج تومورهای خوش خیم مننژیوم، نوروم، تومورهای هیپوفیز و کرانیوفارنژیوما هستند.
2- بدخیم: سرطانی و قادر به گسترش به سایر نقاط مغز یا نخاع. انواع رایج تومورهای بدخیم شامل آستروسایتوما، الیگودندروگلیوما، گلیوبلاستوما و گلیوم های مخلوط می باشد.
تفاوت تومور مغزی و سرطان مغز
تمام سرطان‌های مغز تومور هستند، اما همه تومورهای مغزی سرطانی نیستند. تومورهای مغزی غیرسرطانی، خوش‌خیم نامیده می‌شوند.
تومورهای مغزی خوش‌خیم معمولا به آهستگی رشد می‌کنند، دارای مرزهای مشخص هستند و به ندرت گسترش می‌یابند. با این حال، تومورهای خوش‌خیم همچنان می‌توانند خطرناک باشند. آنها می‌توانند به قسمت‌هایی از مغز آسیب برسانند و آنها را تحت فشار قرار دهند و باعث اختلال شدید شوند.
تومورهای مغزی خوش‌خیم که در ناحیه حیاتی مغز قرار دارند، می‌توانند تهدید کننده زندگی باشند. در موارد بسیار نادر، یک تومور خوش‌خیم می‌تواند بدخیم شود. نمونه‌هایی از تومورهای معمولاً خوش‌خیم عبارتند از مننژیوم، شوانوم دهلیزی و آدنوم هیپوفیز.
تومورهای مغزی بدخیم سرطانی هستند. آنها معمولاً به سرعت رشد کرده و به ساختارهای سالم اطراف مغز نفوذ می‌کنند. سرطان مغز به دلیل تغییراتی که در ساختارهای حیاتی مغز ایجاد می‌کند، می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد.
برخی از نمونه‌های تومورهای بدخیمی که در مغز یا نزدیک آن ایجاد می‌شوند عبارتند از نوروبلاستوم بویایی، کندروسارکوم و مدولوبلاستوما.
برای کسب اطلاعات بیشتر در ارتباط با تومور مغزی می توانید به مقاله ی زیر مراجعه کنید.
مطلب مرتبط: تومور مغزی
علائم و نشانه های سرطان مغز
سردرد اغلب اولین علامت سرطان مغز است. سردرد می تواند خفیف، شدید، مداوم یا رفت و برگشتی باشد. سردرد همیشه به معنای تومور مغزی نیست، اما اگر نگران هستید، حتما به پزشک عمومی خود مراجعه کنید.
سایر علائم عبارتند از:
- تشنج شدید یا خفیف (اختلال گذرا در هوشیاری، احساس یا تکان دادن عضلات)
- ضعف یا فلج شدن بخشی از بدن
- از دست دادن تعادل
- عصبانیت عمومی، خواب آلودگی یا تغییر شخصیت
- تهوع و استفراغ
- اختلال در بینایی، شنوایی، بویایی یا چشایی.
دلایل ابتلا به سرطان مغز
برخی از عواملی که می توانند خطر ابتلا به سرطان مغز را افزایش دهند عبارتند از:
1- برخی از تومورهای مغز و نخاع در افرادی با شرایط ارثی یا ژنتیکی خاص شایع تر است.
2- افرادی که در معرض دوزهای بسیار بالای تشعشع به قسمت سر خود قرار گرفته اند.
تشخیص سرطان مغز چگونه است؟
اگر تومور مغزی مشکوک به سرطان مغز باشد، پزشک ممکن است با بررسی رفلکس‌های شما، قدرت عضلانی، تعادل و هماهنگی، توانایی احساس سوزن سوزن شدن و تمایز بین گرما و سرما، عملکرد قسمت‌های مختلف مغز را بررسی کند.
از افتالموسکوپ برای مشاهده عصب بینایی استفاده می شود که ممکن است در صورت افزایش فشار داخل جمجمه، مثلاً توسط تومور، برآمده شود.
آزمایش‌های اصلی برای تشخیص سرطان مغز عبارتند از:
1- سی‌تی‌اسکن (توموگرافی کامپیوتری)
سی‌تی‌اسکن با استفاده از اشعه ایکس، تصاویر متعددی از داخل بدن تهیه می‌کند.
2- ام‌آر‌آی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی)
ام‌آر‌آی با استفاده از یک کامپیوتر و یک آهنربای قوی، تصاویر مقطعی از بدن شما تهیه می‌کند.
3- ام‌آر‌اس (طیف‌سنجی رزونانس مغناطیسی)
ام‌آر‌اس به دنبال تغییرات در ترکیب شیمیایی مغز می‌گردد و می‌توان آن را همزمان با ام‌آر‌آی انجام داد.
4- پت اسکن (توموگرافی انتشار پوزیترون)
در پت اسکن، مقدار کمی محلول رادیواکتیو تزریق می‌شود تا سلول‌های سرطانی را که محلول را سریع‌تر از سلول‌های طبیعی جذب می‌کنند، نشان دهد.
5- اسپکت (توموگرافی کامپیوتری تک فوتونی با انتشار)
اسپکت تصاویری سه بعدی از جریان خون در مغز میگیرد و مناطقی با جریان خون بالاتر، مانند تومور، در اسکن روشن‌تر خواهند بود.
6- نمونه‌گیری نخاع (پونکسیون لومبار)
نمونه‌گیری نخاع (همچنین به عنوان ضربه نخاعی شناخته می‌شود) با استفاده از یک سوزن مایع مغزی-نخاعی را جمع‌آوری می‌کند که برای آزمایش سلول‌های سرطانی به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.
پس از تشخیص سرطان مغز چه اتفاقی می افتد؟
پس از اینکه متوجه شدید به سرطان مغز مبتلا هستید، ممکن است احساس شوک، ناراحتی، اضطراب یا سردرگمی داشته باشید. این واکنش‌های طبیعی هستند. تشخیص سرطان مغز بر هر فرد به طور متفاوتی تأثیر می‌گذارد. برای اکثر افراد، این یک دوره سخت خواهد بود، با این حال برخی افراد موفق می‌شوند فعالیت‌های روزانه عادی خود را ادامه دهند.
پزشم شما تیمی از متخصصان سلامت (گروه چند رشته‌ای) را برای برنامه‌ریزی درمان شما ترتیب می‌دهد. این کار بر اساس چندین عامل از جمله نوع، اندازه، محل و ترکیب ژنتیکی سرطان و همچنین سن و سلامت عمومی شما، انواع علائمی که دارید و نیازها و ترجیحات شما انجام خواهد شد.
درمان سرطان مغز
سرطان مغز را می توان با جراحی، رادیوتراپی، شیمی درمانی یا استروئید درمانی و یا ترکیبی از این روش ها درمان کرد.
برخی تومورها را می توان به طور کامل با جراحی (کرانیوتومی) برداشت. رادیوتراپی بعد از عمل جراحی، کنترل موضعی و بقای بیمار را بهبود می بخشد. برای گلیوبلاستوما، ممکن است از داروی تموزولومید در حین یا بعد از رادیوتراپی برای بهبود بیشتر نتایج استفاده شود.
اگر توموری قابل برداشتن نباشد، هدف از درمان کند کردن رشد و تسکین علائم با کوچک کردن تومور و هرگونه تورم اطراف آن است. گزینه های درمانی شامل رادیوتراپی با یا بدون تموزولومید می باشد.
درجه بندی سرطان مغز
با توجه به نتایج MRI، سی تی اسکن و سایر آزمایشات، جراح مغز و اعصاب شما مرحله سرطان را به شما اطلاع خواهد داد. مرحله بندی اندازه سرطان و اینکه آیا و تا چه حد فراتر از مغز گسترش یافته است را توصیف می کند.
تومورهای مغزی معمولا بر اساس سرعت رشد و توانایی آنها برای حمله به بافت های اطراف، در مقیاس 1 تا 4 درجه بندی می شوند: درجه 1 و 2 کندترین رشد را دارند و تومورهای درجه پایین نامیده می شوند؛ درجه 4 سریع ترین رشد را دارد.
مراقبت تسکینی
در برخی موارد سرطان مغز، تیم پزشکی شما ممکن است در مورد مراقبت تسکینی با شما صحبت کند. مراقبت تسکینی با کاهش علائم سرطان، کیفیت زندگی شما را بهبود می بخشد.
این مراقبت علاوه بر کند کردن گسترش سرطان مغز، می تواند باعث تسکین درد و کمک به مدیریت سایر علائم شود. درمان ممکن است شامل رادیوتراپی، شیمی درمانی یا سایر درمان های دارویی باشد.
درمان تیمی یا گروهی
بسته به نوع درمان شما، تیم درمانی شما ممکن است از چندین متخصص مختلف تشکیل شده باشد، مانند:
- پزشک عمومی: از سلامت عمومی شما مراقبت می کند و با متخصصان شما برای هماهنگی درمان همکاری می کند.
- متخصص مغز و اعصاب: بیماری های مغز و سیستم عصبی را تشخیص و درمان می کند.
- جراح مغز و اعصاب: از جراحی برای درمان بیماری ها و آسیب های مغزی استفاده می کند.
- پرستار سرطان: در درمان به شما کمک می کند و در طول درمان اطلاعات و حمایت لازم را ارائه می دهد.
- انکولوژیست پزشکی: دوره شیمی درمانی را تجویز و هماهنگ می کند.
- انکولوژیست رادیوتراپی: درمان رادیوتراپی را تجویز و هماهنگ می کند.
- سایر متخصصان بهداشت و درمان: مانند مددکاران اجتماعی، داروسازان و مشاوران.
طول عمر بیماران تومور مغزی
تشخیص تومور مغزی می‌تواند ترسناک باشد. مهم است که با یک تیم پزشکی که به آنها اعتماد دارید همکاری کنید تا بهترین روش درمانی را تعیین کنید، خواه تحت نظر گرفتن، جراحی، رادیوتراپی یا درمان دیگری باشد. موفقیت در درمان شخصی شما به عوامل زیادی بستگی دارد، از جمله:
- نوع تومور مغزی، اندازه، درجه و محل آن
- اینکه آیا تومور در داخل مغز یا به سایر قسمت‌های بدن گسترش یافته است
- سن و سلامت کلی شما
- مدت زمانی که قبل از تشخیص تومور مغزی علائم داشته‌اید
- تاثیر تومور مغزی بر توانایی عملکرد شما
- ترجیحات درمانی شما
- تخصص تیم درمانی شما
مطلب مرتبط: طول عمر بیماران تومور مغزی بدخیم
هیچ مدت طول عمر پیش‌بینی‌شده‌ای برای افراد مبتلا به تومور مغزی وجود ندارد، زیرا شرایط فردی نقش مهمی ایفا می‌کند. به عنوان مثال، برخی از تومورهای بدخیم را می‌توان با رادیوتراپی به طور موفقیت آمیزی کنترل کرد.
برخی دیگر، به دلیل محل قرارگیری آنها، حتی در صورت خوش‌خیم بودن، می‌توانند تهدید کننده زندگی باشند. پزشکان باید هزاران بیمار با ویژگی‌های مشابه را بررسی کنند تا روندی را در مورد چگونگی پیشرفت تومورهای خاص و تأثیر درمان‌های مختلف بر آنها ببینند.
چشم انداز کلی و پیش‌بینی شما احتمالاً با گذراندن درمان‌های مختلف تغییر می‌کند. اگر جراحی انجام دهید، میزان برداشتن تومور توسط جراح مغز و اعصاب بر اتفاقات بعدی تأثیر می‌گذارد. سایر درمان‌های تومور مغزی نیز مراحل بعدی را تعیین می‌کنند.
دکتر حسام عبدالحسین پور متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات
