درمان تومورهای مغزی به عوامل متعددی از جمله نوع، محل و اندازه تومور و همچنین سن و سلامت کلی بیمار بستگی دارد. روش ها و برنامه های درمانی برای کودکان و بزرگسالان متفاوت است.

تومورهای مغزی با جراحی، رادیوتراپی و شیمی درمانی درمان می شوند. جراح مغز و اعصاب در جهان همچنین در حال مطالعه روی یک واکسن برای درمان سرطان عود کننده سیستم عصبی مرکزی هستند که به طور عمده در مغز رخ می دهد و به عنوان گلیوما شناخته می شود.

بسته به نیازهای شما، ممکن است از چندین روش استفاده شود. تیم درمانی شامل جراح مغز و اعصاب ، متخصصان انکولوژی پزشکی، رادیوتراپیست ها، پرستاران، متخصص تغذیه و مددکار اجتماعی است که با هم برای ارائه بهترین مراقبت ممکن همکاری می کنند.

قبل از شروع درمان، به اکثر بیماران استروئید، داروهایی که تورم یا ادما (edema) را کاهش می دهند، داده می شود. شما همچنین ممکن است داروهای ضد تشنج برای پیشگیری یا کنترل تشنج دریافت کنید.

در صورت وجود هیدروسفالی، ممکن است به شنت برای تخلیه مایع مغزی نخاعی نیاز داشته باشید. شنت یک لوله بلند و نازک است که در بطن مغز قرار می گیرد و سپس از زیر پوست به قسمت دیگری از بدن، معمولاً شکم، کشیده می شود.

 این وسیله مانند یک لوله زهکشی عمل می کند. مایع اضافی از مغز خارج شده و در شکم جذب می شود. در برخی موارد، مایع به قلب تخلیه می شود.

1- جراحی تومور مغزی

جراحی درمان معمول برای اکثر تومورهای مغزی است. برای برداشتن تومور مغزی، جراح مغز و اعصاب شکافی در جمجمه ایجاد می کند. این عمل کرانیوتومی نامیده می شود. در صورت امکان، جراح مغز و اعصاب  سعی می کند کل تومور را بردارد. 

اگر تومور بدون آسیب رساندن به بافت حیاتی مغز قابل برداشتن کامل نباشد، جراح مغز و اعصاب  ممکن است تا حد امکان تومور را بردارد. برداشتن قسمتی از تومور به کاهش علائم با کاهش فشار روی مغز و کاهش اندازه تومور که باید تحت رادیوتراپی یا شیمی درمانی قرار گیرد، کمک می کند.

برخی از تومورها قابل برداشتن نیستند. در چنین مواردی، پزشک ممکن است فقط بیوپسی انجام دهد. تکه کوچکی از تومور برداشته می شود تا یک آسیب شناس بتواند آن را زیر میکروسکوپ بررسی کند تا نوع سلول های موجود در آن را تعیین کند. 

این به جراح مغز و اعصاب کمک می کند تا تصمیم بگیرد از کدام درمان استفاده کند.

گاهی اوقات، بیوپسی با سوزن انجام می شود. پزشکان برای تعیین دقیق محل تومور از هدفری (مانند هاله) و سی تی اسکن یا ام آر آی استفاده می کنند. جراح مغز و اعصاب سوراخ کوچکی در جمجمه ایجاد می کند و سپس یک سوزن را به سمت تومور هدایت می کند. استفاده از این تکنیک برای انجام بیوپسی یا درمان، استریوتاکسی نامیده می شود.

سایر تکنیک های پیشرفته در حین جراحی شامل نقشه برداری مغز برای یافتن مسیرهای عملکردی نزدیک تومور، آندوسکوپی برای انجام بیوپسی و باز کردن مسیرهای مایع مغزی نخاعی از طریق یک اسکوپ کوچک و برداشتن تومور با کمک کامپیوتر استریوتاکس بدون قاب پیشرفته است. MRI حین عمل نیز برای کمک به حداکثر برداشتن تومور در دسترس است.

2- رادیوتراپی

رادیوتراپی، استفاده از پرتوهای پرقدرت برای آسیب رساندن به سلول های سرطانی و جلوگیری از رشد آنها است. این روش اغلب برای از بین بردن بافت توموری که با جراحی قابل برداشتن نیست یا برای از بین بردن سلول های سرطانی که ممکن است پس از جراحی باقی بمانند، استفاده می شود. رادیوتراپی زمانی که جراحی امکان پذیر نباشد نیز کاربرد دارد.

رادیوتراپی ممکن است به دو روش انجام شود. پرتو خارجی از یک دستگاه بزرگ ساطع می شود. به طور کلی، درمان های با پرتو خارجی به مدت چند هفته، پنج روز در هفته انجام می شود. برنامه درمانی به نوع و اندازه تومور و سن شما بستگی دارد. تقسیم دوز کل تشعشع در یک دوره طولانی به محافظت از بافت سالم در ناحیه تومور کمک می کند.

پرتو خارجی ممکن است فقط به تومور، بافت اطراف آن یا کل مغز تابانده شود. گاهی اوقات تشعشع به نخاع نیز تابانده می شود. هنگامی که کل مغز تحت درمان قرار می گیرد، بیمار اغلب دوز اضافی از تشعشع را به ناحیه تومور دریافت می کند. این افزایش تشعشع می تواند از طریق پرتو خارجی یا از طریق ایمپلنت (قرار دادن مواد رادیواکتیو در داخل بدن) تأمین شود.

همچنین رادیوتراپی می تواند از طریق مواد رادیواکتیو قرار داده شده مستقیم در تومور انجام شود که به آن رادیوتراپی با ایمپلنت گفته می شود. بسته به ماده استفاده شده، ممکن است ایمپلنت برای مدت کوتاهی یا به طور دائم در مغز باقی بماند. ایمپلنت ها هر روز مقداری از رادیواکتیویته را از دست می دهند. بیمار در حالی که تشعشع در فعال ترین حالت است، چند روز در بیمارستان بستری می شود.

گامانایف یا رادیو سرجری استریوتاکتیک روش دیگری برای درمان تومورهای مغزی است. گامانایف در واقع چاقو نیست (نایف “Knife” به معنای چاقو)، بلکه تکنیکی از رادیوتراپی است که دوز واحد، بسیار متمرکز و بالایی از تشعشع را به طور دقیق به هدف مورد نظر می رساند. 

درمان فقط در یک جلسه انجام می شود. پرتوهای پر انرژی از زوایای مختلف به سمت تومور نشانه گیری می شوند. به این ترتیب، دوز بالایی از تشعشع بدون آسیب رساندن به سایر بافت های مغز به تومور می رسد.

3- شیمی درمانی

شیمی درمانی روشی است که از دارو برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می کند. جراح مغز و اعصاب  ممکن است فقط از یک دارو یا ترکیبی از داروها استفاده کند، که معمولاً به صورت خوراکی یا تزریق به رگ یا عضله تجویز می شود. شیمی درمانی intrathecal شامل تزریق داروها به مایع مغزی نخاعی است.

شیمی درمانی معمولا به صورت دوره ای انجام می شود. یک دوره درمان به دنبال دوره بهبودی، سپس دوره درمان بعدی و به همین ترتیب ادامه می یابد. بیماران اغلب برای درمان نیازی به بستری در بیمارستان ندارند و بیشتر داروها را می توان در مطب یا کلینیک پزشک تجویز کرد. 

با این حال، بسته به داروهای مصرفی، نحوه تجویز آنها و سلامت عمومی بیمار، ممکن است بستری کوتاه مدت در بیمارستان ضروری باشد.

پیشرفت های شیمی درمانی شامل قرار دادن مستقیم داروها در حفره تومور با استفاده از تکنیک جدیدی به نام تزریق تقویت همرفت (convection enhanced delivery) می شود.

منابع کمکی:

ucsfhealth

aans

دکتر حسام عبدالحسین پور متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران