دوره نقاهت و بهبود پس از انجام پروسه جراحی تومور هیپوفیز به طور کلی به دو بخش مختلف تقسیم می شود. مرحله اول بهبود در بیمارستان و مرحله بعدی آن پس از مرخص شدن از بیمارستان و مراقبت در خانه می باشد. در این مقاله نکات مهمی در رابطه با مراقبت ها ی بعد از جراحی تومور هیپوفیز و علائم بهبود آن آورده شده است.

بهبود و نقاهت در بیمارستان

در ساعات اولیه و روز های اول پس از انجام عمل جراحی، پرستاران بخش دقت خاصی به برخی علائم و موارد خاص در شما خواهند داشت؛ تغییراتی که در بینایی ایجاد می شود، میزان ورودی مایعات و در مقابل تولید ادرار توسط بدن و هر گونه مایعی که از بینی خارج می شود.

به محض این که بیمار از حالت بی هوشی مربوط به جراحی تومور هیپوفیز خود خارج می شود، از او می خواهند تا فعال باشد.

این موضوع در چند مرحله مختلف اتفاق می افتد. بیمار ابتدا باید بر روی یک صندلی بنشیند و سپس راه برود.

در همین مرحله یک دستگاه خاص با نام اسپیرومتر تشویقی (incentive spirometer) به بیمار داده می شود. از این دستگاه برای کمک به پروسه پاک سازی شش ها و جلوگیری از بروز بیماری خطرناک ذات الریه استفاده می گردد.

کنترل و بررسی مایعات خروجی از بینی

همانطور که گفتیم مایعات خروجی از بینی پس از انجام عمل جراحی هیپوفیز مورد بررسی توسط پرستاران و پزشک معالج قرار خواهند گرد.

از همین رو جهت جمع آوری مایعات خروجی از بینی فرد از یک پوشش خاص بر جلوی بینی بیمار استفاده خواهد شد. از این پوشش خاص تا زمانی استفاده می شود که بیمار نمی تواند در زمان های مورد نیاز این مایعات خروجی را خودش با کمک دستمال جمع کند.

بیمار نباید تا چند هفته پس از انجام این نوع عمل جراحی بینی خود را تخلیه کند. همین کار به ناحیه مورد جراحی فرد امکان بهبود یافتن را می دهد.

دیگر بیماران ممکن است حس تهوع را در روز اول پس از جراحی هیپوفیز خود داشته باشند. دلیل این موضوع نیز آن است که خون مربوط به ناحیه خاصی که مورد عمل جراحی قرار گرفته است می تواند از طریق بینی و گلو وارد شکم بیمار شود. داروهای ضد تهوع می توانند جهت حل این مشکل به بیمار تجویز شوند.

بیماران ممکن است مصرف مایعات را به محض این که از حالت بیهوشی عمل جراحی خود خارج می شوند آغاز کنند.

اگر فرد در نوشیدن و تخلیه مایعات و آب هیچ مشکلی نداشته باشد؛ می تواند خوردن غذا را نیز کم کم آغاز کند. گاهی اوقات بیماران ترجیح می دهند تا چند روز پس از عمل خود فقط از غذاهای نرم استفاده کنند.

ممکن است برش ایجاد شده برای عمل جراحی در ناحیه زیر لب بالای افراد قرمز و حساس باشد. افرادی که از پروتز های دندانی استفاده می کنند بهتر است تا زمان بهبود این ناحیه از آن ها بهره نگیرند.

بخیه هایی که دو بخش مختلف از ناحیه جراحی را به هم متصل می کنند با گذر زمان از بین خواهند رفت. نیازی نیست که توسط پزشک برداشته شوند.

مطلب مرتبط: جراح تومور مغزی

سردرد بعد از جراحی تومور هیپوفیز

بسیاری از بیماران تا چند روز پس از عمل جراحی خود حس سر درد و ناراحتی دارند. با این که در حین بستری بودن در بیمارستان داروهایی نظیر تیلنول با کودئین، مورفین یا ویکودین می توانند جهت تسکین درد های فرد توسط پزشک تجویز شوند؛ اما در زمانی که به خانه بروید، استفاده از تمام این موارد امکان پذیر نیست.

بنابراین ممکن است بتوانید با کمک تیلنول های معمولی تا حدی از ناراحتی خود بکاهید.

ممکن است یک محلول نمکی به بیماران داده شود تا به مدت دو تا سه هفته، روزانه چهار بار آن را به درون هر سوراخ بینی خود اسپری کنند.

این کار به مرطوب ماندن ناحیه درون بینی و جلوگیری از خون ریزی و ترک برداشتن کمک شایانی خواهد کرد. همچنین محلول های نمکی در بهبود هر چه سریعتر زخم ها نیز کارساز هستند.

پس از عمل جراحی، بیماران می توانند مصرف دوباره داروهای خود را نیز از سر بگیرند. معمولا به بیماران داروی هیدروکورتیزون (کورتف) داده می شود که در واقع یک هورمون استروید است.

از این هورمون جهت جایگزین شدن آن با کوریزول که توسط غدد فوق کلیوی تولید می شود استفاده خواهد شد. چرا که تولید این ماده معمولا پس از عمل جراحی کاهش می یابد.

مگر این که بیمار پزشک متوجه شود که این هورمون در بدن وی کم شده است، مصرف استروید تا یک هفته پس از عمل جراحی متوقف می شود.

ادامه دوران بهبود یافتن در خانه

بیشتر بیماران تنها یک تا دو روز پس از عمل جراحی تومور هیپوفیز خود در خانه می مانند. این بسیار مهم است که بیماران زمانی که حس تشنگی دارند حتما مایعات زیادی مصرف کنند.

نوشیدن کمتر مایعات نمی تواند دیابت را کنترل کرده و یا از آن جلوگیری کند و حتی می تواند منجر به مشکل کم آبی بدن فرد گردد. ممکن است از بیماران خواسته شود میزان خروجی ادرار خود در خانه را تا چند روز پس از مرخصی از بیمارستان تحت نظر قرار دهند.

همچنین به بیماران آموزش داده می شود تا مراقب علائم و نشانه های مربوط به تخلیه آبی از راه بینی باشند (خروج مایعات مغز و نخاع از بینی).

بعد از جراحی تومور هیپوفیز ممکن است در دهان خود یک طعم شور را داشته باشید و یا در پشت گلوی خود حس تخلیه آب را تجربه کنید.

اگر بیماری از شرایط خود مطمئن نیست و نگرانی هایی دارد باید حتما با پزشک خود تماس گرفته و علائمش را به وی اطلاع دهد. این شرایط اگر به خوبی درمان نشود می تواند منجر به بروز عفونت در اطراف مغز (منینگیتیس) شود.

چه مدت بعد از جراحی میتوان اجسام سنگین بلند کرد؟

پس از مرخصی شدن به خانه، بیمار باید تا یک ماه پس از عمل جراحی هیپوفیز خود از بلند کردن اجسام بیش از 4 الی 8 کیلوگرم اجتناب کند.

بیماران نباید هرگز بینی خود را تخلیه کنند و یا هیچ گونه از بافت ها و کبره های بسته شده روی بینی خود را دستکاری کنند. همچنین باید از زور زدن و فشار آوردن به بینی اجتناب کنند.

اگر به بیماران داروی کورتف (Cortef) تجویز شده است، آن ها باید تا زمانی که پزشک از آن ها خواسته، مصرف این دارو را ادامه دهند.

اگر ناگهان مصرف آن را از بین ببرید ممکن است علائمی نظیر حالت تهوع، سر درد و درد عمومی در بدن مثل بیماری آنفولانزا یا خستگی را داشته باشید.

با این حال اگر بیماران با کاهش دادن میزان هیدروکورتزون مصرفی هر گونه از علائم مذکور را حس کردند؛ باید حتما تغییراتی را در تقویم مصرفی خود ایجاد کنند که این کار نیز در مشورت با پزشک انجام می شود.

قبل از ترک محل بیمارستان، به بیماران گفته می شود که حتما برای وقت های ملاقات بعدی به نزد پزشک خود بروند. عموما، بیماران حدود دو هفته پس از عمل جراحی باید به ملاقات جراح اعصاب و شش هفته پس از آن نیز به ملاقات پزشک متخصص غدد درون ریز بروند.

حدود سه ماه پس از عمل جراحی هیپوفیز، معمولا از آزمایش ام آر آی برای بررسی نواحی مورد نظر استفاده می شود.

ادرار زیاد بعد از عمل جراحی هیپوفیز

اعمال جراحی که در ناحیه ی غده ی هیپوفیز و اطراف آن انجام می شود، چه از داخل جمجمه صورت گیرد و چه از داخل بینی با اندوسکوپ یا میکروسکوپ صورت گیرد، می تواند باعث تغییراتی در کارایی غده ی هیپوفیز شود.

همانطور که میدانید غده ی هیپوفیز در کنار هیپوتالاموس مغز، منطقه ای هستند که ترشح یک سری از هورمون های بدن را بر عهده دارند و این هورمون ها باعث می شوند که روی مناطق مختلف بدن مثل کلیه و مجاری ادراری تاثیر گذار باشند.

یکی از این هورمون ها که اثر خیلی زیادی در این زمینه دارد؛ در زمانی که جراحی هیپوفیز انجام می گیرد و یا اطراف هیپوفیز جراحی صورت می گیرد؛ ممکن است باعث تداخل در عملکرد موقت غده ی هیپوفیز و گاهی تداخل در عملکرد دائم آن شود و ناحیه ی خلفی هیپوفیز آسیب موقت و یا کامل ببیند.

این آسیب ها و یا صدمات در حین جراحی گاها پیش می آید، باعث می شود که میزان ادرار کاهش و یا افزایش یابد و برای همین هنگام جراحی و پس از جراحی مرتبا حجم و چگالی ادرار، و میزان سدیم و پتاسیم ادرار و خون اندازه گیری می شود تا وقتی تغییرات ایجاد شد بلافاصله با هورمون هایی که وجود دارد و سرم هایی که تجویز می شود؛ این کنترل روی بیمار انجام شود و درمان صورت گیرد.

بسیاری مواقع با اسپری های لازم که نوعی هورمون دارند این کنترل انجام می شود و به تدریج در بیش از 90 درصد مواقع بیمار به حالت عادی بعد از یک هفته یا 10 روز برمی گردد.

موارد هست که در اعمال جراحی هیپوفیز در صدمه هایی که به هیپوفیز وارد میشه و از این جمله مسائل، باعث می شود که بیمار برای تمام عمر دچار پر ادراری و پر نوشی بشه یا به عبارتی به آن دیابت بی مزه هم گفته می شود که در این حالت سرم ها و دارو ها باید مادام العمر مصرف کند.

عمل غده هیپوفیز چقدر طول می کشد؟

اعمال جراحی که در ناحیه ی غده هیپوفیز انجام می شود معمولا با دو روش قابل انجام است.

در روش اول که کرانیتومی نام دارد، جمجمه ی بیمار باز می شود و از بالای آن به تومور دسترسی پیدا می شود. در نوع دوم جراحی، بیمار از داخل بینی مورد جراحی قرار می گیرد و معمولا با میکروسکوپ و یا اندوسکوپ جراح از داخل بینی وارد جمجمه شده و تومور را درمان می کند.

هر کدام از این روش ها در جای خودشان مفید است یعنی بعضی از بیماران نیاز به عمل جراحی از ناحیه ی مغز یا کرانیوتومی دارند و بسیاری از بیماران نیاز است از پایین و قاعده ی جمجمه با اندوسکوپ تحت عمل جراحی قرار گیرند.

این اعمال جراحی معمولا اعمال جراحی است که در صورتی از بالا به صورت کرانیوتومی انجام شود حدود 2 الی 3 ساعت و در صورتی که از پایین انجام شود حدود 1 الی 2 ساعت به طول می انجامد.

دکتر حسام عبدالحسین پور متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات