ورتبروپلاستی در واقع یک روش درمانی است که برای معالجه افرادی که دچار شکستگی مهره های ستون فقرات شده اند، به کار می رود. در این روش مقداری ماده ی سیمانی سازگار با بدن به ستون فقرات اضافه می شود. در ادامه با این روش درمانی بیشتر آشنا می شوید. همچنین مزایای این روش در برخی از موارد در مقابل جراحی آورده شده است.

شکستگی ستون فقرات می تواند به دلیل پوکی استخوان یا کهولت سن به وجود آمده باشد. این روش با تزریق ماده ی سیمانی استخوانی به صورت قلاب وار در ستون فقرات همراه است. این حالت باعث می شود که درد ناشی از این عارضه به طور قابل ملاحظه ای تسکین بیابد.

این گونه شکستگی ها ممکن است معمولا بدون وارد شدن ضربه شدید و در حین انجام کارهای روزمره باشد و تنها علامت آن کمر درد است؛ که به تدریج و در طی چند سال این شکستگی های مکرر موجب قوز کمر فرد می شود.

ورتبروپلاستی برای چه بیمارانی مناسب است؟

ورتبروپلاستی برای درمان درد ناشی از شکستگی های compression که به علت استئوپروز بوجود آمده اند، به کار می رود. بعد از یائسگی، معمولاً استخوان های خانمها تحلیل می رود. بیشتر از 4/1 خانمهای بالای 65 سال، مستعد شکستگی مهره در اثر استئوپروز، هستند.

افراد مسن تر که از شکستگی compression رنج می برند تحرکشان کمتر می شود و کاهش تحرک باعث شتاب بیشتر تحلیل استخوان می گردد. دوز بالای مسکن ها، مخصوصاً داروهای نارکوتیک (narcotic) باعث کاهش توانایی تحرک می گردد.

ورتبروپلاستی در بیمارانی که آنقدر پیر و ناتوان هستند که نمی توانند عمل جراحی باز مهره را تحمل کنند یا کسانی که استخوانهایشان برای جراحیهای ترمیمی مهره ها بسیار ضعیف است، بکار می رود.

گاهی برای بیمارانی که در اثر تومور بدخیم دچار تخریب مهره شده اند عمل ورتبروپلاستی مفید است. در موارد بسیار نادر این عمل می تواند در بیماران جوانتر که در اثر استفاده طولانی مدت استروئیدها دچار استئوپروز شده اند یا در کسانی که به علت اختلالات متابولیکی دچار این عارضه شده اند،‌ به کار می رود.

به طورکلی ورتبروپلاستی بعد از اینکه درمانهای ساده تر دیگر مثل استراحت در رختخواب، بستن Brace یا استفاده از مسکن ها بمدت 4-6 هفته بی اثر بوده است، یا حتی در مواردی که داروها باعث بروز مشکلات دیگری از قبیل زخم معده شده است، بکار می رود. ورتبروپلاستی می تواند در بیمارانی که به علت درد شدید نیاز به بستری شدن در بیمارستان را دارند،‌ یا در شرایطی که بیماران به استراحت و دارو محدود می شوند، به کار برده شود.

ورتبروپلاستی و تاریخچه شکل گیری این روش درمانی

ورتبروپلاستی برای اولین بار در فرانسه و در سال 1984 توسط Galibert و همکارلنش انجام شد که 3 سال بعد در مقاله ای چاپ گردید.

در آن زمان PMMA در درمان موفق یک همانژیوم مهره ی دوم گردنی مورد استفاده قرار گرفت. یک سال بعد برای اولین بار استفاده از این تکنیک برای درمان Osteoporotic Vertebral Compression Fracture گزارش شد. تقریبا یک دهه ی بعد در سال 1993 اولین ورتبروپلاستی در شمال امریکا در دانشگاه ویرجینیا انجام شد و متعاقبا در سال 1997 گزارش گردید.

ورتبروپلاستی یک درمان غیر جراحی برای استحکام بخشیدن به مهره های شکسته است که در انجام آن از تصویربرداری مدد گرفته می شود. این درمان خاص مهره هایی است که در اثر استئوپروز تحلیل رفته و نهایتاً دچار شکستگی شده اند، در موارد نادر در کانسرها هم کاربرد دارد.

ورتبروپلاستی توانایی های حرکتی یبمار را افزایش داده و به بیمار این امکان را می دهد که فعالیتهای قبلی خود را از سر بگیرد، همچنین این درمان از کلاپس بیشتر مهره ها جلوگیری می کند. این درمان معمولاً درد حاصله از شکستگی compression را به طور چشمگیری کاهش می دهد. غالباً ورتبروپلاستی بدین صورت انجام می شود که مخلوطی از یک سیمان ارتوپدیک توسط یک سوزن به داخل شکستگی تزریق می شود.

چگونگی انجام عمل جراحی ورتبروپلاستی

یک سوزن تو خالی از استخوان مهره عبور داده می شود و مخلوطی از یک سیمان که شامل پلی متیل متا کریلت (polymethylmethacrylate) ( PMMA) است، پودر باریم و یک حلال است تزریق میشود. این سیمان شبیه خمیر دندان یا epoxy است.

انجام پروسه توسط فلوروسکوپی در مانیتور دیده خواهد شد تا اطمینان حاصل شود که مخلوط سیمان وارد کانال مهره نمی شود. داروهای آرام بخش به طور وریدی تزریق خواهد شد. ممکن است یک سوند فولی نیز برای بیمار کار گذاشته شود. همچنین برای کنترل فشار خون و ضربان قلب در تمام طول پروسه بیمار به دستگاه مانیتور وصل خواهد بود.

عکس قبل و بعد ورتبروپلاستی

ورتبروپلاستی از لحاظ چگونگی ورود سوزن به داخل تنه مهره(ورود از داخل پدیکل یا ورود ازخارج پدیکل) دو رویکرد دارد:

1- ترانس پدیکولار

2- پاراپدیکولار

مزایای ورتبروپلاستی نسبت به جراحی

ورتبروپلاستی عملی بسیار موثر است زیرا پس از آنکه استخوانها در اثر استئوپروز شکننده و پوک شدند، سیمان مخصوص تمام فضاها و منفذهای بوجود آمده در استخوان را پر می کند و باعث استحکام استخوان می گردد و از آن پس احتمال اینکه استخوان مجدداً دچار شکستگی شوند بسیار بسیار کم می شود.

بعد از ورتبروپلاستی سیمان شکستگی را ثابت و محکم نگه می دارد که این خود باعث کاهش درد می شود. بیماران بعد از 24 ساعت می توانند شروع به حرکت نمایند و همچنین می توانند مسکن ها را کاهش یا حتی قطع نمایند. برای جلوگیری از عفونت ممکن است آنتی بیوتیک وریدی نیز تجویز شود.

از میان یک شکاف کوچک و به کمک فلوروسکوپی، یک سوزن توخالی از میان عضلات عبور داده می شود تا جایی که نوک سوزن دقیقاً به محل شکستگی برسد. سپس جراح آزمایشی به نام intraosseous venography ( ونوگرافی بین استخوانی) انجام می دهد تا مطمئن شود که سوزن در مکان مناسبی در شکستگی قرار گرفته است.

به محض اینکه سوزن در مکان مناسب قرار گرفت سیمان ارتوپدی تزریق می شود. این سیمان خیلی سریع در مدت زمان 20-10دقیقه سفت می شود. در پایان پروسه، یک CT scan برای چک کردن موقعیت و توزیع مناسب سیمان انجام می شود.

طولانی ترین قسمت ورتبروپلاستی قرار دادن سوزن در بهترین مکان مهره کلاپس شده می باشد.معمولاً ورتبروپلاستی کمتر از 2 ساعت به طول می انجامد. (اگر هر دو طرف مهره به درمان نیاز داشته باشد زمان طولانی تر می گردد).

اگر چه بیمار اجازه رانندگی بلافاصله بعد از انجام پروسه را ندارد،‌ ولی اگر مسافت کوتاه باشد می تواند با یک فرد بزرگسال به خانه برگردد.از طرف دیگر، توصیه می شود که بیمار شب را در یک هتل در نزدیکی بیمارستان بگذراند. بستری شدن در بیمارستان فقط در صورتیکه بیمار بسیار ناتوان باشد یا کسی را در منزل برای کمک نداشته باشد یا به مراقبتهای بیشتر بعد از پروسه نیازمند باشد، انجام می شود.

فواید ورتبروپلاستی

1- به دلیل اینکه درد ناشی از شکستگی compression به کمک ورتبروپلاستی به طور چشمگیری کاهش می یابد بیمار احساس آسودگی زیاد خواهد نمود. فقط بعد از چند هفته 3/2 از بیماران قادرند دوز مسکن را به طور چشمگیری کاهش دهند. در اکثر بیماران علائم و ناراحتی ها کاملاً از بین می رود.

2- حدود 75% از بیماران قادرند فعالیتها و حرکاتی را که قبل از انجام پروسه قادر به انجام آن نبودند بعد از پروسه دوباره از سر بگیرند، که این فعالیتها فاکتوری هستند بر علیه استئوپروز. بعد از ورتبروپلاستی آن دسته از بیمارانی که قادر به حرکت نبودند می توانند از رختخواب برخیزند که این خود ریسک امبولی ریه را در آنها کاهش می دهد.

ورتبروپلاستی به چه کسانی توصیه نمی شود؟

1- ابتلا به عفونتهای ستون فقرات از جمله استئومیلیت، دیسکیت و آبسه اپیدورال
2- بیماران با تب یا عفونت های سیستمیک قبل از عمل باید ارزیابی و درمان شوند.
3- ترومبوسیتوپنی شدید و کواگولوپاتی پیش از عمل باید اصلاح شود.
4- این پروسه نمی تواند از وقوع شکستگی در بیمارانی که مبتلا به استئوپروز هستند جلوگیری کند. این پروسه برای ترمیم شکستگی compression بکار می رود نه درمان آن
5- ورتبروپلاستی قادر به اصلاح خمیدگی مهره ها که در اثر استئوپروز بوجود آمده نمی باشد اما می تواند از بدتر شدن آن جلوگیری کند.
6- برای بیمارانی که آمفیزم مزمن یا دیگر بیماریهای ریوی دارد بسیار سخت است که 3-2 ساعت به صورت prone دراز بکشد.
7- بیمارانی که شکستگی انها التیام یافته است نمی توانند ورتبروپلاستی انجام دهند.

عوارض ورتبروپلاستی

عمل ورتبروپلاستی مانند هر جراحی دیگر می تواند با عوارض احتمالی همراه باشد که مهمترین آنها عبارتند از:

• مشکلات ناشی از بیهوشی
•  DVT
•  عفونت
•  نشت سیمان استخوانی به بافت های اطراف
•  ادامه درد
•  نقص عصبی

روند بهبودی در این روش درمانی

بهبود آسیب دیدگی مهره‌ها به‌ میزان زیادی بستگی به معالجه بدنه شکسته شده که به سبب عوارضی مانند hemangioma، multiple myeloma، متاستاز osteolyticو osteoporesis اولیه و ثانویه ایجاد می ‌شود، دارد.
مواد مورد استفاده در طول معالجه، باید وی‍‍ژگی‌های بیومکانیک و بیولوژیک خاصی به ‌منظور مراقبت ازغلاف نخاعی داشته باشند از آنجا که این روش معمولا تحت فلوروسکوپی انجام می‌ شود، این مواد باید رادیواپک باشند، تا امکان ردگیری حرکت ماده و اجتناب از وجود لیکهایی که سبب عارضه ‌های نورولوژیک و بافتی می‌شوند، وجود داشته باشد.

چون این مواد در محیط Load bearing رسوب می ‌کنند باید قادر به تحمل بارهای سیکلی و استاتیکی باشند. همچنین برای استفده در روشهای جراحی پوستی مواد مورد استفاده باید به آسانی آماده شوند و متناسب با کاربرد مورد نظر باشند و نیز پلیمریزاسیون و کریستالیزاسیون خوبی داشته باشند.

تعیین مناسب هر کدام از مواد موجود بستگی به شناخت ویژگیهای مواد از قبیل خواص بیومکانیک، بیولوژیک، رادیواپاسیتی و در دسترس بودن ویژگیها دارد. ورتبروپلاستی (pvp) یک روش درمانی با حداقل تهاجم است که شامل تزریق PMMA مایع به درون فضای بسته تنه مهره کلاپس شده به کمک فلوروسکوپی یا CT-Scan است، که سبب پایدار شدن مهره ها می‌شود.

دکتر حسام عبدالحسین پور متخصص جراحی مغز و اعصاب دیسک و ستون فقرات

جراح ستون فقرات و دیسک کمر