ستون فقرات کمری در قسمت تحتانی کمر و زیر بخش های گردنی و قفسه ی سینه ستون فقرات قرار دارد و از پنج مهره به نام L1 تا L5 تشکیل شده است. این مهره های کمری حاوی بافت نخاع و عصب هایی هستند که ارتباط بین مغز و پاها را کنترل می‌کنند. در ادامه ببینیم پارگی دیسک مهره پنجم کمر و سایر مهره ها چه علائمی با خود به همراه دارند.
آسیب به نخاع کمری متعاقباً ناحیه ی باسن و کشاله ی ران را تحت تأثیر قرار می دهد و ممکن است بر عضله های تحتانی شکم و انحنای ران نیز تأثیر بگذارد.
آسیب نخاعی کمر (SCI) ممکن است کامل یا ناقص باشد و ممکن است یک یا هر دو طرف بدن را درگیر کند. مانند سایر آسیب های نخاعی، در مورد کمر نیز کامل بودن آسیب تعیین کننده ی شدت آسیب و علائم برای بیمار خواهد بود.
همچنین، نکته ی مهم این است که مهره های کمر بسیار متفاوت از بخش های بالایی ستون فقرات هستند زیرا نخاع تمام طول ستون فقرات کمری را در بر نمی گیرد. L2 پایین ترین بخش مهره ای است که بافت نخاع را شامل می شود. پس از این نقطه، ریشه های عصبی از هر یک از سطوح باقیمانده ی کمر فراتر از نخاع خارج می شوند.
آسیب های زیر این سطح (در مهره‌های L3، L4 و L5) روی باسن و پاها تأثیر می‌گذارند و ممکن است باعث امتداد بی حسی تا پاها شوند (سیاتیک). همچنین ممکن است به نوک طناب نخاعی، معروف به دم اسبی آسیب برسانند؛ دم اسبی، مجموعه ای از اعصاب نخاعی و ریشه های عصبی است که ستون فقرات کمری تحتانی را به استخوان خاجی عصب دهی می کند.
فهرست موضوعات
علائم آسیب به دیسک مهره اول
مهره L1 بالاترین بخش ستون فقرات کمری و شامل قسمتی از طناب نخاعی است. آسیب دیدن L1 می تواند بر خمیدگی مفصل ران تأثیر بگذارد و باعث پاراپلژی، از دست دادن کنترل روده و مثانه یا ایجاد بی حسی در پاها شود.
علائم آسیب به مهره دوم کمر
مهره ی L2 شامل تمام قسمت انتهای طناب نخاعی می شود؛ یعنی همه مهره های نخاعی دیگر در زیر این نقطه فقط دارای اعصاب نخاعی هستند و نه طناب نخاعی. آسیب به مهره ی L2 می تواند اثراتی مشابه آسیب L1 (مانند کاهش خم شدگی مفصل ران، پاراپلژی و بی حسی) داشته باشد.
علائم آسیب به مهره L3
L3 مهره ی میانی ستون فقرات کمری و اولین مهره ای است که بخشی از طناب نخاعی را شامل نمی شود. علائم شایع آسیب نخاعی مهره ی L3 شامل ضعف، بی حسی و از دست دادن انعطاف پذیری در پاها، باسن و کشاله ی ران است.
علائم آسیب به دیسک مهره چهارم کمر
L4، مهره ی یکی مانده به آخر ستون فقرات کمری است. عموماً آسیب های مهره ی L4 نسبت به آسیب های طناب نخاعی کمتر است و علائم آن شامل ناتوانی در خم کردن پاها در یک جهت خاص است.
علائم پارگی دیسک مهره پنجم کمر
مهره ی L5 آخرین بخش ستون فقرات کمر است (حداقل برای اکثر افراد این گونه است). آسیب به مجموعه ی عصب نخاعی L5 می تواند باعث بی حسی و ضعف در پاها شود اما میزان این علائم می تواند در موارد مختلف، متفاوت باشد.
آسیب های مختلف نخاع کمر
انواع مختلفی از آسیب نخاعی وجود دارد که می تواند بر ستون فقرات کمری تأثیر بگذارد:
1_ چسبندگی مهره های کمر (ساکرالیزاسیون)
لومباریزاسیون به معنی وجود یک استخوان اضافی در ستون فقرات کمری به دلیل عدم جوش خوردن اولین و دومین ستون فقرات خاجی است و ساکرالیزاسیون عبارت است از جوش خوردن مهره ی L5 با ستون فقرات خاجی.
این وضعیت عموماً علائم قابل توجهی ندارد. در واقع، افراد می توانند تمام عمر خود را بدون این که متوجه شوند که دچار ساکرالیزاسیون مهره ی پنجم کمر خود هستند، زندگی کنند. زمانی که علائم ظاهر می شوند اغلب شامل:
- آرتروز
- کاهش دامنه ی حرکتی (به دلیل جوش خوردن استخوان)
- درد در پاها یا باسن
به طور کلی، ساکرالیزاسیون بسیار خفیف است اما می تواند سایر انواع آسیب نخاعی را تشدید کند.
2_ کیست ها
برخی از آسیب های ستون فقرات می توانند باعث ایجاد کیست در داخل ستون فقرات شوند. این کیسه های پر از مایع می توانند به اعصاب نخاعی فشار وارد کرده و موجب بروز درد، از دست دادن حس یا عملکرد در محل آسیب شوند.
«مفاصل ناحیه ی کمر» ستون فقرات به طور خاص در معرض ایجاد کیست های ستون فقرات هستند. این کیست ها اغلب به دلیل آسیب های استرس حرکتی مکرر (به عنوان مثال، سندرم تونل کارپال) ایجاد می شوند.
چنین کیست هایی را می توان با استفاده از MRI شناسایی کرد اما اکثر پزشکان احتمالاً برای بررسی سایر مشکلات و بیماری ها (مانند شکستگی ستون فقرات) آزمایشات را ابتدا با تصویربرداری با اشعه ی ایکس شروع خواهند کرد.
3_ شکستگی
هنگامی که مهره های محافظت کننده از طناب و اعصاب نخاعی شکسته یا از جای خود در بروند، خرده های استخوانی می توانند به اعصاب و طناب نخاعی آسیب رسانده یا آن ها را تحت فشار قرار دهند. این شکستگی ها اغلب نتیجه ی نیرویی ضربه ای مانند زمین خوردن، شلیک گلوله یا ضربات فیزیکی هستند که به ستون فقرات وارد می شوند.
شکستگی ها خطر زیادی برای ایجاد آسیب های کامل نخاعی دارند و مانع از رسیدن هرگونه سیگنال از سیستم عصبی مرکزی به زیر محل آسیب می شود. به این ترتیب، باید به تمام شکستگی ها با احتیاط کامل رسیدگی نمود تا از بدتر شدن SCI کمریجلوگیری شود.
درمان آسیب به ستون فقرات کمر شامل چه مواردی است؟
درمان های فعلی موجود برای بیماران نخاعی با آسیب های کمری عبارتند از:
1_ درمان دارویی
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) در درمان آسیب های نخاعی استفاده می شوند. هر چه این داروها بعد از آسیب سریع تر مورد مصرف قرار بگیرند، با کاهش التهاب اطراف نخاع نتیجه ی بهتری برای بیمار خواهند داشت.
2_ جراحی
رفع فشار عصب ها و به هم جوش دادن مهره ها از طریق جراحی، برای کاهش فشار در اطراف اعصاب نخاعی و تثبیت ستون فقرات در اطراف آسیب طناب نخاعی انجام می شود. این عمل (به ویژه با برداشتن کیست ها) می تواند به بازیابی برخی از عملکردها در آناتومی کمر فرد کمک کند.
3_ فیزیوتراپی و درمان
فیزیوتراپی برای تقویت قدرت در قسمت هایی که تحت تأثیر آسیب نخاعی قرار گرفته اند و همچنین حفظ عملکرد ناحیه ی سالم انجام می شود. در برخی موارد، درمان با کمک به افراد برای یادگیری نحوه ی استفاده از بدنشان، به بازیابی عملکرد مهره های کمر در SCI های جزئی کمک کرده است. کاردرمانی نیز برای کمک به بیمار در یادگیری عملکرد پس از آسیب نخاعی انجام می شود.
در برخی موارد، درمان ممکن است هیچ بهبودی قابل توجهی در علائم SCI کمر ایجاد نکند و در عین حال فرد دیگری که دقیقاً همان ترکیب مصرف داروها، جراحی و تراپی را انجام داده است، پیشرفت چشمگیری را تجربه کند.
هنگام مواجهه با آسیب نخاعی کمری یا کمک به یکی از عزیزانتان برای مقابله با آن، لازم است صبور باشید و کارها را در وقت مناسب خود انجام دهید.
همچنین می توانید گروه های حمایتی SCI را پیدا کنید. این گروه‌ها پر از افرادی هستند که در موقعیت های مشابهی بوده اند و بر آن ها غلبه کرده اند و ممکن است توصیه های خوبی برای کمک به شما در این راه داشته باشند. آن ها می توانند راه حل های کمک حرکتی، برنامه های ورزشی و موارد دیگر را توصیه کرده و از این طریق به افراد مبتلا به SCI کمر برای داشتن زندگی سالم، فعال و رضایت بخش کمک کنند.
دکتر حسام عبدالحسین پور، متخصص و جراح مغز و اعصاب دیسک کمر
