فتق (پارگی یا “لغزش”) دیسک زمانی ایجاد می شود که دیسک از جای خود خارج شود یا برآمده شود و به اعصاب مجاور (عصب سیاتیک) یا ریشه های عصبی فشار وارد کند. این نوع آسیب نسبتاً شایع است. حرکات تکراری، بلند کردن نامناسب، اضافه وزن و آسیب شدید یا به سادگی روند پیری می تواند باعث فتق دیسک شود.
با افزایش سن، به مرور زمان بیشتر مستعد آسیب دیسک می شویم. دیسک ها شروع به انحطاط می کنند، خشک می شوند و ممکن است ترک بخورند و پاره شوند. علاوه بر این، برخی عوامل ژنتیکی نیز می توانند فرد را مستعد دژنراسیون دیسک و فتق دیسک کنند.
دیسک کمر و سیاتیک چه ارتباطی باهم دارند؟
علائم بسیاری ممکن است نشان دهنده دیسک کمر باشد. درد می تواند از یک درد مبهم تا یک درد شدید و تیز متغیر باشد. سیاتیک فرم خاصی از درد عصبی است که می تواند ناشی از فتق دیسک کمر باشد که به عصب سیاتیک فشار می آورد.
شما ۲ عصب سیاتیک دارید، در هر طرف بدن، که یکی از آنها از ستون فقرات منشا می گیرد و به سمت پایین پا امتداد می یابد. هنگامی که یک دیسک بیرون زده و بر روی عصب سیاتیک فشار می آورد، درد از باسن و ران به سمت پائین در ساق پا و زیر زانو و گاهی حتی به پایین تر از مچ پا (foot) کشیده می شود.
ممکن است علائم دیگری مانند بی حسی ساق یا مچ پا به پایین (foot) احساس سوزن سوزن شدن یا سوزش (پارستزی)، اسپاسم عضلانی و یا ضعف، رفلکس های غیرطبیعی، و در موارد شدید، از دست دادن کنترل مثانه یا روده (که یک امر اورژانسی است و نیاز به توجه فوری دارد) داشته باشید.
آیا درمان درد سیاتیک ناشی از دیسک کمر نیاز به جراحی دارد؟
فتق دیسک و سیاتیک اغلب با مراقبت های مناسب مانند داروهای ضد درد و اسپاسم، تزریقات و فیزیوتراپی، بهبود می یابند. اگر علائم پیشرفت کند و مشکلات عصبی (مانند درد تیز یا بی حسی در ساق پا) شدیدتر شود، یا اگر ضعف در ساق پا یا خود پا بدتر شود، ممکن است پزشک متخصص، برای ادامه ی درمان، جراحی را پیشنهاد کند.
در بیشتر موارد مشکلات دیسک کمر در افراد 30 تا 50 ساله رخ می دهد. شایع ترین سطح فتق یا دیسک کمر در مهره های 4 و 5 رخ میدهد.
فتق دیسک کمر چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص با شرح حال و معاینه فیزیکی شروع می شود. پزشک در مورد علائم تان می پرسد و برخی حرکات بدن را ارزیابی می کند. اگر بلند کردن پا در حالت مستقیم (بالا بردن پا در حالت دراز کشیدن) باعث ایجاد دردی شود که به پایین به سمت پا منتشر میشود، وجود مشکلاتی در مهره های کمر محتمل است، به خصوص اگر علائم دیگری مانند بی حسی یا پارستزی داشته باشید.
اگرچه عکس برداری با اشعه ایکس ممکن است به رد سایر تشخیص ها کمک کند (برای مثال شکستگی) اما MRI برای تشخیص فتق دیسک کمر، مورد نیاز است. اشعه ایکس بافت های نرم مانند دیسک و اعصاب را نشان نمی دهد. در برخی موارد پزشک ممکن است برای تأیید اینکه فتق دیسک عامل اختلال است، یا خیر، ثبت نوار عصب و عضله (الکترومیوگرام EMG)، را تجویز کند.
دکتر حسام عبدالحسین پور، متخصص جراحی دیسک کمر و گردن