در این مقاله در رابطه با عمل جراحی غده هیپوفیز و همچنین جراح تومور هیپوفیز صحبت شده است. لطفا ما را دنبال کنید.
فهرست موضوعات
تومور هیپوفیز چیست؟
غده هیپوفیز یک بافت کوچک اما بسیار مهم است که در ناحیه زیرین مغز شما قرار دارد و هورمون های خاصی را به داخل جریان خون ترشح می کند تا کارکرد های ضروری و خاص بدن را کنترل کند.
از جمله آن ها می توان به تولید مثل، رشد در دوران کودکی و کارکرد غده تیروئید اشاره کرد. بدون شک هیپوفیز مهمترین غده در بدن افراد به حساب می آید چرا که در هر لحظه کارهای مهمی در بدن انجام می دهد.
تشخیص تومورهای هیپوفیز
تشخیص تومور هیپوفیز در اغلب موارد به سختی انجام می شود؛ زیرا علائم این تومورها با بیماری‌های دیگر مشابه هستند و در بسیاری موارد، تومورهای هیپوفیز به واسطه بررسی برای بیماری‌های دیگر تشخیص داده می‌شوند.
برای تشخیص تومورهای هیپوفیز ،پزشک سوابق کامل بیمار را جویا می‌شود و معاینه بدنی انجام می‌دهد. وی ممکن است دستور به انجام آزمایش‌های بعدی را صادر کند.
- آزمایش خون و ادرار. این آزمایش‌ها می‌توانند نشان دهند که تولید هورمون در بدن فرد با مشکل مواجه است و کمبود یا ترشح بیش از حد هورمون در بدن فرد وجود دارد.
- تصویربرداری از مغز. سی تی اسکن و ام آر آی مغز می‌توانند برای تعیین اندازه و موقعیت تومور هیپوفیز کمک کنند.
- تست بینایی. این تست می‌تواند مشخص کند آیا تومور هیپوفیز به بینایی فرد آسیب وارد کرده است یا خیر.
به علاوه، پزشک ممکن است بیمار را به متخصص غدد ارجاع دهد تا بررسی‌های بیشتر و دقیق تری بر روی بدن فرد صورت گیرند.
متخصص جراحی تومور هیپوفیز
بسیاری از تومورهای هیپوفیز نیازی به درمان ندارند. نوع عمل جراحی به اندازه و محل تومور و همچنین علائم بیمار بستگی دارد. سن و وضعیت کلی سلامتی فرد نیز در انجام درمان برای بیمار تاثیر گذار هستند.
عمل جراحی غده هیپوفیز معمولا توسط جراح مغز و اعصاب صورت می‌گیرد. جراح مغز و اعصاب کسی است که که در درمان اختلالات سیستم اعصاب مرکزی که شامل مغز و نخاع نیز می‌شود، تخصص دارد.
در بعضی موارد، یک جراح گوش و حلق و بینی می‌تواند جراحی را بر عهده بگیرد و یا بخشی از تیم انجام دهنده جراحی باشد. این جراحی معمولا با بیهوشی کامل انجام می‌شود. بیهوشی نیز توسط متخصص بی هوشی یا پرستار هوش بری (CRNA) صورت می‌گیرد.
به واسطه موقعیت ویژه غدد هیپوفیز در جمجمه و قرار گیری آن در بخش خارجی مغز، جراحی تومورهای این غدد با کمک دو روش صورت می‌گیرد. این روش ها عبارتند از:
جراحی تومورهای هیپوفیز از راه بینی
رایج ترین روش حذف تومورهای هیپوفیز، روش ترانس اسفنوئیدال یا آندوسکوپی هیپوفیز از راه بینی است. جراح در این روش ابزارها را از طریق بینی و سوراخی که در داخل سینوس ایجاد می‌شود (که میان پشت بینی و مغز قرار دارد)، وارد قاعده ی جمجه ی بیمار کرده و از این طریق به هیپوفیز می رسد.
ایجاد یک سوراخ کوچک در این استخوان، که استخوان اسفنوئید نام دارد، امکان ایجاد دسترسی مستقیم به غده هیپوفیز را فراهم می‌کند.
برای این که درک این عمل راحت تر شود، غده هیپوفیز به مغز متصل است، با این حال محل قرار گیری آن در زیر مغز است. این موضوع امکان دسترسی به این غده از طریق بینی را فراهم می‌کند.
در این عمل از اندوسکوپ استفاده می‌شود، اندوسکوپ لوله ای باریک و منعطف است که نور، دوربین و ابزار کوچکی را در درون خود دارد. اندوسکوپ وارد بدن بیمار می‌شود و بدین ترتیب جراح می‌تواند تصاویر ارسالی را بر روی مانیتور مشاهده کند.
ابزارهای کوچک موجود درون اندوسکوپ برای بریدن بافت‌های ناخواسته استفاده می‌شوند.
در موارد زیادی، اسکن های با کیفیتی پیش از انجام جراحی گرفته می‌شوند و از این اسکن‌ها برای هدایت ابزارهای ویژه به سمت غده هیپوفیز و از طریق مستقیم ترین مسیر ممکن استفاده می‌شود.
زمانی که مسیر باز می‌شود، ابزارهای کوچکی که کورت نامیده می‌شوند برای حذف بافت تومور ناخواسته به کار می‌روند.
زمانی که بافت تومور برداشته شد؛ تکه کوچکی از چربی شکمی در محل پیشین تومور قرار داده می‌شود، در ادامه جراح سوراخ ایجاد شده در استخوان را با پیوند استخوان، چسب استریل یا هر دو آنها مهر و موم می‌کند.
در بیشتر موارد، سوراخ بینی باز نگه داشته می‌شود تا از متورم شدن محل عمل به واسطه بسته شدن مسیر بینی جلوگیری شود.
روش کرانیوتومی برای عمل جراحی غده هیپوفیز
روش جایگزین جراحی هیپوفیز استفاده از روش کرانیوتومی است. در این روش بخش از جمجمه بریده می‌شود تا دسترسی مستقیم به مغز فراهم شود.
این روش به میزان کمتری استفاده می‌شود و معمولا در مواردی به کار می‌رود که اقدام به جراحی برای برداشتن تومور برای اولین بار نبوده است. همچنین این روش در مواردی نیز به کار می‌رود که نشت مایع مغزی نخاعی بعد از عمل اولیه بر روی غده هیپوفیز ایجاد شده باشد.
این نوع عمل هیپوفیز، با اصلاح محل برش بر روی سر و قرار دادن دستگاه فلزی در اطراف شقیقه‌ها برای ثابت نگه داشتن کامل سر آغاز می‌شود.
در ادامه برشی بر روی پوست و جمجمه ایجاد می‌شود و پوست در نقاطی که بر روی جمجمه سوراخ‌های کوچکی به نام گره یا برهول ایجاد می‌شود؛ باز می‌شود. این سوراخ‌ها معمولا در چند ناحیه از جمجمه ایجاد می‌شوند.
در ادامه از اره برای ایجاد اتصال میان این سوراخ ها استفاده می‌شود. برش‌ها باعث ایجاد تکه ای خربزه شکل از استخوان می‌شوند که به آرامی برداشته شده و کنار گذاشته می‌شود. پوشش مغز که دورا نام دارد، باز می‌شود و مغز در دسترس جراح قرار می‌گیرد.
زمانی که دسترسی لازم ایجاد می‌شود، دستگاه مکش ویژه ای برای بالا نگه داشتن مغز استفاده می‌شود، این موضوع به جراح امکان دسترسی به زیر مغز، محلی که غده هیپوفیز قرار دارد را می‌دهد. جراح مستقیما غده را مشاهده می‌کند و می‌تواند با ابزارهایی که در اختیار دارد اقدامات لازم را بر روی آن انجام دهد.
زمانی که عمل به طور کامل انجام شد، قطعه بریده شده از مغز در محل خود قرار داده می‌شود و با چسب به محل چسبانده می‌شود و یا برای چسباندن در عملی دیگر به فریزر ویژه ای منتقل می‌شود. پوست سر نیز با کمک منگنه یا چسب بسته می‌شود.
رادیوتراپی برای درمان تومورهای هیپوفیز
رادیو تراپی از منابع پر انرژی تشعشعات برای حذف تومورها استفاده می‌کند. این درمان ممکن است بعد از جراحی یا به صورت جداگانه برای درمان فرد تجویز شود.
رادیوتراپی می‌تواند برای تومورهای سمج یا عود کننده ای مفید باشد که با جراحی برطرف نشده اند و موجب علائم و مشکلاتی می‌شوند که با درمان دارویی قابل رفع نیستند. روش‌های رادیوتراپی شامل موارد زیر هستند:
1- رادیوسرجری استریوتاکتیک.
در اغلب موارد این رادیوتراپی به صورت یک دوز واحد سنگین انجام می‌شود، در این روش پرتوهای تشعشعاتی بدون انجام برش بر روی تومور متمرکز می‌شوند. در این نوع از رادیوتراپی، پزشک با کمک روش تصویر برداری مغز ویژه ای، تشعشعاتی به اندازه و شکل تومور به درون تومور ارسال می‌کند.
در این روش تلاش می‌شود حداقل تشعشعات با بافت‌های سالم اطراف تومور تماس پیدا کنند، تا بدین ترتیب خطر آسیب به بافت‌های طبیعی کاهش پیدا کند.
2- تابش پرتو خارجی.
در این روش، پرتوها در مقادیر کم و در گذر زمان به تومور تابانده می‌شوند. در این روش مجموعه ای از درمان‌ها، به طور معمول پنج بار در هفته در بازه ای چهار تا شش هفته ای، به صورت سرپایی بر روی بیمار انجام می‌شوند.
با وجود این که این روش معمولا اثرگذار است، ممکن است برای کنترل کامل رشد تومور و بازگشت سطح هورمون ها به وضع عادی، به سال‌ها زمان نیاز باشد. پرتو درمانی می‌تواند به سلول های سالم باقی مانده هیپوفیز و بافت مغزی سالم اطراف غدد هیپوفیز آسیب وارد کند.
3- پرتودرمانی با شدت تعدیل شده (IMRT).
در این نوع از پرتو درمانی از رایانه برای تنظیم شکل پرتو ارسال شده و زوایای ارسال پرتوها استفاده می‌شود. قدرت پرتوهای ارسال شده می‌تواند محدود باشد، این بدان معنی است که بافت اطراف تشعشعات کمتری دریافت می‌کنند.
4- پرتودرمانی پروتونی.
گزینه پرتودرمانی دیگری که وجود دارد پرتودرمانی پروتونی است. در این روش از یون‌های باردار مثبت (پروتون‌ها) به جای اشعه ایکس استفاده می‌شود. برخلاف اشعه ایکس، پرتوهای پروتونی پس از تخلیه انرژی خود، در محل برخورد متوقف می‌شوند.
کنترل پرتوها به خوبی انجام می‌شود و این روش می‌تواند ضمن درمان تومور، خطر کمتری برای بافت‌های سالم ایجاد کند. این نوع از درمان معمولا نیازمند تجهیزات ویژه ای است و این تجهیزات به صورت گسترده در اختیار افراد نیستند.
مزیت ها و مشکلات ناشی از این روش‌های رادیوتراپی معمولا فوری نیستند و ممکن است پس از ماه‌ها و یا حتی سال‌ها اثرگذاری خود را نشان دهند.
متخصص آنکولوژیست پرتودرمانی، معمولا شرایط بیمار را ارزیابی می‌کند و با بررسی مزیت‌ها و معایب هر روش برای افراد در مورد روش مورد استفاده تصمیم گیری می‌کند.
دکتر حسام عبدالحسین پور متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات
