تومور های مغزی اولیه در سلول های مغز تشکیل شده و بر اساس نوع سلول یا محل اولیه پیدایش طبقه بندی می شوند. برای نمونه، آستروسیتوما در سلول هایی ستاره ای شکل به نام آستروسیت تشکیل می شود. تومور های هیپوفیزی نیز در غده هیپوفیز مغز یافت می شوند.

رایج ترین تومور های مغزی اولیه گلیوما نام دارد که از بافت گلیال (پشتیبان) منشا می گیرد. نزدیک به یک سوم تمامی تومور های مغزی اولیه و دیگر تومور های سیستم عصبی از سلول های گلیال منشا می گیرند. صرف نظر از تومور های مغزی، سرطان می تواند خوش خیم و محدود بوده یا به دیگر نواحی سیستم عصبی مرکزی از جمله طناب نخاعی، ستون فقرات و اعصاب محیطی انتشار یابد.

سرطانی که در طناب نخاعی یا ساختار های اطراف آن به وجود می آید، سرطان نخاعی نامیده می شود. اغلب تومور های نخاع تومور هایی متاستاتیک هستند که از نخاع به دیگر نواحی بدن نیز انتشار می یابند.

آیا تومور های مغزی سرطانی هستند؟

بسیاری از تومور های مغزی سرطانی هستند. برای مثال، بیش از نیمی از تمامی گلیوما های تشخیص داده شده در افراد بالغ از نوع گلیوبلاستوما بوده اند. گلیوبلاستوما نوعی بسیار تهاجمی از سرطان مغز است.

اپندیموما و الیگودندروگلیوما انواعی از تومور های مغزی هستند که می توانند بدخیم باشند. با این حال، تمامی تومور های مغزی سرطانی نیستند.

مطلب مرتبط: جراحی تومور مغزی

بسیاری از مننژیوما ها ،کرانیوفارینگوما ها و تومور های هیپوفیزی خوش خیم هستند. به همین دلیل نیز تشخیص کامل و دقیق تومور مغزی بسیار اهمیت دارد. با این حال، باید در نظر داشت که حتی تومور های خوش خیم نیز می توانند به بافت مغز آسیب رسانده و سبب ایجاد عوارض جانبی از جمله سردرد، خستگی، دو بینی و تاری دید شوند.

بنابراین، حتی در صورت سرطانی نبودن یک تومور مغزی، دریافت درمان مناسب و به موقع برای سلامت فرد ضروری خواهد بود.

تصویری از جراحی اندوسکوپیک تومور هیپوفیز

علائم تومور مغزی

علائم مهمی كه بیمار ممكن است با ان به پزشك مراجعه كند به شرح ذیل است:

• سردرد جدید و یا تغییر در نوع سردردی كه بیمار از گذشته داشته است.
• سردردهای شدید و شدت یابنده
• تهوّع و استفراغ
• اختلالات بینایی مثل دوبینی،تاری دید
• كاهش حس یا حركت در اندام ها
• اختلالات تعادلی
• اختلالات صحبت كردن
• كاهش هوشیاری
• تغییرات شخصیتی
• تشنج خصوصا انواع جدید انن
• اختلالات شنوایی

برای دانستن اطلاعات بیشتر در رابطه با علائم تومور مغزی به مقاله ی زیر مراجعه کنید.

مطلب مرتبط: علائم تومور مغزی

تومورهای اولیه مغزی به شرح ذیل می باشند:

انواع تومور مغزی

• گلیوما
• مننژیوما
• اكوستیك شووانوما
• تومورهای هیپوفیز
• مدولو بلاستوما
• كرانیو فارنژیوما

در ادامه در رابطه با انواع تومور های مغزی بیشتر صحبت شده است.

1_ گلیوما

یکی از انواع تومور مغزی آستروسیتوما است.آستروسیتوما، شایع ترین نوع تومور سیستم عصبی مرکزی، در هر جایی از مغز یا طناب نخاعی به وجود آمده و از سلول هایی کوچک و ستاره ای شکل به نام آستروسیت منشا می گیرد. آستروسیتوما ها در افراد بالغ اغلب در مخ (cerebrum) یا بزرگترین بخش مغز بروز می دهند.  مخ جهت دریافت اطلاعات پیرامون و تعیین نحوه واکنش بدن به آن ها از اطلاعات حسی استفاده می کند.

مخ همچنین توانایی صحبت کردن، حرکت، احساسات، خواندن، تفکر و یادگیری را کنترل می کند. گلیوما های ساقه مغز نوعی از آستروسیتوما ها هستند که در ساقه مغز تشکیل می شوند. ساقه مغز بسیاری از عملکرد های حیاتی مانند دما، فشار خون، تنفس، گرسنگی و تشنگی را کنترل می کند. علاوه بر آن، این بخش پیام هایی را از بدن به مغز ارسال می کند. ساقه مغز پایین ترین بخش مغز بوده که مغز و طناب نخاعی را به یکدیگر متصل می کند.

درمان تومور های این ناحیه می تواند دشوار باشد. اغلب گلیوما های ساقه مغز آستروسیتوما هایی با درجه بالا هستند. گلیوبلاستوما مولتی فورم نوعی تهاجمی از تومور سیستم عصبی مرکزی است که رشدی سریع داشته و در بافت پشتیبان مغز تشکیل می شود. این تومور به نام های گلیوبلاستوما، GBM و آستروسیتومای درجه 4 نیز شناخته می شود. گلیوبلاستوما ها می توانند در هر لوبی از مغز پدیدار شوند اما معمولا در لوب های گیجگاهی و پیشانی تشکیل می شوند. این نوع تومور اغلب، افراد بالغ را مبتلا می سازد.

2_ مننژیوما

مننژیوما در سلول های غشای احاطه کننده مغز و طناب نخاعی به وجود می آید. مننژیوما ها یا تومور های مننژ نزدیک به 15 درصد تومور های درون جمجمه ای را تشکیل می دهند. بسیاری از این تومور ها خوش خیم (غیر سرطانی و با سرعت رشد پایین) هستند.

برخی از این تومور ها نیازی به درمان فوری نداشته و امکان دارد به مدت چندین سال تشخیص داده نشوند. مننژیوما ها معمولا با جراحی برداشته شده و اغلب در زنان 30 تا 50 ساله تشخیص داده می شوند.

صرف نظر از آستروسیتوما ها، تعدادی از تومور های اولیه مغز و دیگر تومور های سیستم عصبی مرکزی وجود دارند که از سلول های گلیال منشا می گیرند. این تومور ها شامل موارد زیر می شوند:

3_ اپندیموما

این تومور ها اغلب در پوشش بطن ها، فضا های درون مغز و اطراف طناب نخاعی تشکیل می شوند. با اینکه اپندیموما ها می توانند در هر سنی به وجود آیند اما این تومور های مغزی سرطانی در کودکان و نوجوانان شیوع بیشتری دارند. اپندیموما یک تومور رایج طناب نخاعی نیز می باشد.

الیگودندریوما

الیگودندریوما ها در سلول های تولید کننده میلین به وجود می آیند. میلین پوششی از جنس چربی است که از سلول های عصبی در مغز و نخاع محافظت می کند. این تومور ها بسیار نادر بوده، معمولا در مخ پدیدار شده، سرعت رشدی آهسته داشته و معمولا به بافت های مغزی اطراف خود انتشار نمی یابند.

این تومور های مغزی اغلب در افراد بالغ و میان سال بروز می دهند. اغلب نتایج بهبودی از این تومور ها نسبت به آستروسیتوما ها بهتر است. گلیوما های ترکیبی معمولا از دو نوع سلول یعنی الیگودندروسیت و آستروسیت تشکیل می شوند. این نوع تومور مغزی اغلب در مخ تشکیل می شود.

4_ تومور های هیپوفیزی

تومور های هیپوفیزی توده هایی هستند که در هیپوفیز تشکیل می شوند. هیپوفیز غده ای کوچک به اندازه یک نخود است که در درون جمجمه، در قاعده مغز و بالای راه های هوایی بینی قرار دارد.

غده هیپوفیز هورمون هایی را تولید می کند که سطوح دیگر هورمون های ترشح شده توسط غدد درون ریز را در سراسر بدن کنترل می کنند. به همین دلیل، این غده نقشی مهم در کنترل فعالیت های کلیدی بدن و سیستم هورمونی ایفا می کند.

غده هیپوفیز از 4 بخش تشکیل شده است:

لوب قدامی (جلویی)، خلفی (پشتی) و ناحیه میانی که بین این دو قرار گرفته است. این دو لوب عملکردی مستقل از یکدیگر دارند. همچنین، غده هیپوفیز حاوی یک پایه است که آن را به مغز میانی متصل می کند. مغز میانی شامل تالاموس، هیپوتالاموس و اپی تالاموس می شود. اغلب تومور های هیپوفیزی در لوب قدامی شکل گرفته و بروز آن ها در لوب خفی بسیار نادر است. غده های هیپوفیزی 9 تا 12 درصد از کل تومور های مغزی اولیه را تشکیل می دهند.

اکثریت غالب تومور های هیپوفیزی آدنومای هیپوفیز می باشند. آدنومای هیپوفیز، تومور خوش خیمی است که به خارج از جمجمه انتشار نمی یابد. حتی در صورتی که این تومور ها سرطانی نباشند اغلب سبب بروز مشکلات سلامتی دیگری می شوند. این تومور ها در نزدیکی مغز قرار داشته و می توانند غده هیپوفیز را به تولید بیش از حد هورمون وادار کنند.

طبق گفته انجمن سرطان آمریکا، سرطان های هیپوفیزی (کارسینوم های هیپوفیزی) بسیار نادر بوده و تنها چند صد مورد از آن ها در ایالات متحده به ثبت رسیده است. از آنجایی که سرطان های هیپوفیزی و آدنوما های خوش خیم در زیر میکروسکوپ بسیار شبیه به یکدیگر هستند، کارسینوما ها اغلب تنها پس از انتشار به دیگر بخش های بدن تشخیص داده می شوند.

مطلب مرتبط: عمل غده هیپوفیز

و اما دیگر تومور های مغزی. تعدادی از تومور های مغزی وجود دارند که از بافت گلیال مغز منشا نمی گیرند. این تومور ها عبارتند از:

5_ کارسینوفارینگوما

کارسینوفارینگوما ها در ناحیه ای از مغز در نزدیکی غده هیپوفیز و هیپوتالاموس تشکیل می شوند. این تومور های مغزی معمولا خوش خیم هستند. با این حال، گاهی اوقات امکان دارد این تومور ها بدخیم تلقی شوند زیرا می توانند بر روی هیپوتالاموس فشار وارد کرده، به آن آسیب رسانده و عملکرد های حیاتی آن را تحت تاثیر قرار دهند. از جمله این عملکرد های حیاتی می توان به دمای بدن، گرسنگی و تشنگی اشاره کرد. کارسینوفارینگوما ها اغلب در کودکان، نوجوانان و افراد بالای 50 سال بروز می دهند.

تومور های سلول های زایا از سلول های جنسی در حال رشد (اسپرم یا تخمک) به وجود می آیند. رایج ترین نوع تومور سلول های زایا در مغز ژرمینوما می باشد. صرف نظر از مغز، تومور های ژرمینوما می توانند در تخمدان ها، بیضه ها، قفسه سینه و شکم نیز تشکیل شوند. اغلب تومور های سلول های زایا در کودکان بروز می دهند.

6_ تومور های ناحیه پینه آل (صنوبری، اپی فیز)

این تومور ها در داخل یا اطراف غده پینه آل تشکیل می شوند. این غده کوچک در مرکز مغز قرار داشته و وظیفه تولید هورمون ملاتونین را بر عهده دارد. این هورمون نقشی کلیدی در چرخه خواب و بیداری ایفا می کند. این تومور های مغزی سرطانی می توانند به سرعت (پینئوبلاستوما) یا به آهستگی (پینئوسیتوما) رشد کنند. به دلیل دشوار بودن دسترسی به ناحیه پینه آل، برداشتن این تومور ها به سطح بالایی از تخصص در جراحی نیاز دارد.

مدولابلاستوما ها تومور هایی هستند که از سلول های عصبی مخچه منشا گرفته و سرعت رشد بالایی دارند. مخچه در ناحیه پشتی و پایینی مغز قرار داشته و حرکات، تعادل و وضعیت قرار گیری بدن را کنترل می کند. این تومور ها اغلب در کودکان و افراد جوان یافت می شوند. لنفوما های اولیه سیستم عصبی مرکزی در بافت لنفی مغز یا نخاع تشکیل می شوند. این نوع از تومور ها معمولا در افرادی یافت می شوند که سیستم ایمنی آن ها تضعیف شده است.

تومورهای ثانویه از کدام نقاط به مغز وارد میشوند؟

تومورهای ثانویه مغز اغلب در بیمارانی كه سابقه ی بیماری سرطانی در بدن دارند مشاهده می شود. این نوع تومورها شایع تَر از تومورهای أولیه ی مغز در بالغین می باشدو در اصطلاح به آنان متاستاز مغزی نیز میگویند. شایع ترین تومورهای ثانویه مغز عبارتند از:

• سرطان پستان
• سرطان كولن
• سرطان كلیه
• سرطان ریه
• سرطان پوست(ملانوما)

مطلب مرتبط: مراقبت های بعد از جراحی ستون فقرات

مهمترین فاكتورهایی كه احتمال ابتلا به انواع تومورهای مغزی را افزایش می دهند شامل:

• تماس با أشعه ی إیكس
• سابقه ی فامیلی تومور مغزی

دکتر حسام عبدالحسین پور متخصص جراحی مغز و اعصاب دیسک و ستون فقرات

جراح ستون فقرات و دیسک کمر