سندرم تونل کارپال (Carpal tunnel) در اثر وارد آمدن فشار بر عصب مدیان (میانی) ایجاد می شود. تونل کارپ، گذرگاهی باریک می باشد که توسط استخوان ها و رباط های موجود در کف دست، احاطه شده است. فشرده شدن عصب مدیان می تواند علائمی شامل بی حسی، سوزن سوزن شدن و ضعف در دست و بازو ایجاد نماید.
آناتومی مچ دست، برخی بیماری ها و احتمالاً حرکت مکرر دست می تواند در ایجاد سندرم تونل کارپال نقش داشته باشد. درمان مناسب این عارضه معمولاً سبب از بین رفتن سوزن سوزن شدن و بی حسی شده و عملکرد دست و مچ را بازیابی می کند.
فهرست موضوعات
علائم سندرم تونل کارپال
علائم سندرم تونل کارپال معمولاً به تدریج شروع می گردد و شامل موارد زیر است:
✳️ سوزن سوزن شدن یا بی حسی
ممکن است در انگشتان یا بخش دیگری از دست خود احساس سوزن سوزن شدن و بی حسی داشته باشید. معمولاً انگشتان دست، به جز انگشت کوچک تحت تأثیر قرار می گیرند. به علاوه، ممکن است حسی مانند برق گرفتگی در این انگشتان احساس کنید.
این احساس ممکن است به بازو یا بالای مچ دست نیز منتقل شود. علائم اغلب هنگام نگه داشتن فرمان اتومبیل، تلفن یا روزنامه ظاهر می گردند و می توانند تا حدی شدید باشند که فرد را از خواب بیدار نماید. بسیاری از افراد برای تسکین علائم، دست خود را “تکان می دهند”. بی حسی دست ممکن است با گذشت زمان دائمی گردد.
✳️ ضعف
ممکن است در دست خود احساس ضعف داشته باشید و بعضا اجسام از دستتان بیوفتند. این امر ممکن است به دلیل بی حسی یا ضعف ماهیچه های سفت کننده انگشت شست رخ دهد که توسط عصب میانی نیز کنترل می شوند.
علل ایجاد سندرم تونل کارپال
سندرم تونل کارپال، در اثر وارد آمدن فشار بر عصب مدیان ایجاد می شود. این عصب، از طریق گذرگاهی که در مچ دست قرار دارد (تونل کارپال)، از ساعد به سمت کف دست می رود و احساس موجود در قاعده شست و انگشتان دست (به جز انگشت کوچک) را ایجاد می نماید. همچنین سیگنال های عصبی لازم برای حرکت ماهیچه ها در اطراف قاعده شست (عملکرد حرکتی) را فراهم می کند.
هر چیزی که در فضای تونل کارپال به عصب مدیان فشار بیاورد یا آن را تحریک کند، می تواند منجر به ایجاد سندرم تونل کارپال گردد. شکستگی مچ، تورم و التهاب ناشی از آرتریت روماتوئید، با تنگ کردن فضای تونل کارپال می توانند سبب ایجاد این عارضه شوند.
در بسیاری از موارد، هیچ دلیل مشخصی برای بروز این سندرم وجود ندارد. ممکن است ترکیبی از عوامل مختلف در شکل گیری این بیماری نقش داشته باشند.
جلوگیری از سندرم تونل کارپال
هیچ استراتژی اثبات شده ای برای پیشگیری از سندرم تونل کارپال وجود ندارد، اما می توانید با این روش ها، استرس وارد شده بر دست ها و مچ را به حداقل برسانید:
✳️ از دست های خود به ارامی و با وارد کردن نیروی کم استفاده نمایید. به عنوان مثال، اگر در هنگام کار از صندوق پول یا صفحه کلید استفاده می کنید، کلیدها را به آرامی فشار دهید. اگر زیاد می نویسید، از یک قلم بزرگ با قسمت نگهدارنده نرم و جوهر روان استفاده نمایید.
✳️ استراحت های کوتاه و مکرر داشته باشید. به آرامی دست ها و مچ خود را خم و راست کنید. در صورت امکان، به انجام فعالیت های جایگزین بپردازید. این امر، به ویژه در صورت استفاده از وسایل ارتعاشی یا وسایلی که نیاز به اعمال نیروی زیاد دارند، بسیار مهم است. استراحت هایی در حد چند دقیقه در هر ساعت هم می تواند تفاوت مهمی ایجاد نماید.
✳️ مراقب فرم دستان خود باشید. از خم کردن کامل مچ دست به سمت بالا یا پایین خودداری کنید. قرارگیری مچ در موقعیتی که کاملا خم نباشد، مناسبتر است. صفحه کلید خود را هم ارتفاع با آرنج یا کمی پایین تر نگه دارید.
✳️ حالت قرارگیری بدنتان را بهبود بخشید. قرارگیری در حالت نامناسب بدنی، سبب چرخش شانه به سمت جلو، کوتاهی عضلات گردن و شانه و فشرده سازی اعصاب گردنی می گردد. این امر می تواند مچ دست، انگشتان و ساعد را تحت تاثیر قرار دهد و باعث ایجاد گردن درد شود.
✳️ موس کامپیوتر خود را عوض کنید. حتما از یک ماوس راحت که به مچ دستتان فشار نیاورد، استفاده نمایید.
✳️ دستان خود را گرم نگه دارید. اگر در محیطی سرد کار می کنید، احتمالاً دچار درد و گرفتگی دست می شوید. اگر نمی توانید درجه حرارت محل کار خود را کنترل کنید، با استفاده از دستکش های بدون انگشت، دست و مچ دست خود را گرم نگه دارید.
عوامل خطرناکی که باعث ایجاد سندرم تونل کارپال میشوند، کدامند؟
عوامل متعددی با ایجاد سندرم تونل کارپال مرتبط اند. اگرچه ممکن است این عوامل به طور مستقیم باعث ایجاد این سندرم نشوند، اما می توانند خطر تحریک یا آسیب به عصب مدیان را افزایش دهند؛ از جمله:
❎ عوامل آناتومیک
شکستگی یا دررفتگی مچ دست، یا آرتروزی که شکل استخوان های کوچک مچ را تغییر دهد، می تواند با تنگ شدن فضای داخلی تونل کارپال، بر عصب مدیان فشار بیاورد.
افرادی که تونل کارپال کوچک تری دارند، ممکن است بیشتر به این سندرم مبتلا شوند.
❎ جنسیت
به طور کلی، سندرم تونل کارپال در زنان شایع تر است. زیرا فضای داخلی تونل کارپال در زنان، تا حدی کمتر از مردان می باشد. به علاوه، این فضا در زنانی که به سندرم تونل کارپال مبتلا هستند، کوچکتر از سایرین است.
❎ بیماری هایی که به عصب آسیب می رسانند
برخی بیماری های مزمن مانند دیابت و یبماری عصبی، خطر ایجاد آسیب عصبی، ازجمله آسیب به عصب مدیان را افزایش می دهند.
❎ بیماری های التهابی
آرتریت روماتوئید و سایر بیماری هایی که با التهاب همراه اند، می توانند با تاثیر بر دیواره اطراف تاندون های مچ دست، بر عصب مدیان فشار بیاورند.
❎داروها
برخی مطالعات ارتباط بین سندرم تونل و استفاده از آناستروزول (Arimidex)، دارویی که برای درمان سرطان سینه استفاده می شود، را نشان داده اند.
❎ چاقی
چاقی می تواند خطر ابتلا به سندرم تونل کارپال را افزایش دهد.
❎ تغییر سطح مایعات بدن
احتباس مایعات می تواند با افزایش فشار داخلی تونل کارپال، عصب مدیان را تحریک کند. این امر در دوران بارداری و یائسگی شایع است. به طور کلی، سندرم تونل کارپال مرتبط با بارداری، پس از پایان یافتن این دوره خود به خود بهتر می شود.
❎سایر شرایط پزشکی
شرایط خاصی مانند یائسگی، اختلالات تیروئیدی، نارسایی کلیه و ورم لنفاوی، می توانند شانس ابتلا به سندرم تونل کارپال را افزایش دهند.
❎ عوامل مرتبط با محیط کار
کار کردن با ابزارهای ارتعاشی یا خطوط مونتاژ، نیاز به خم شدن طولانی مدت یا مکرر مچ دست دارد. انجام این کار ها به ویژه در محیط سرد، می تواند سبب افزایش فشار بر عصب مدیان گردد یا آسیب موجود را بدتر نماید.
با این حال، شواهد علمی متناقضی در این رابطه وجود دارد و این عوامل، به عنوان علل مستقیم ایجاد سندرم تونل کارپال شناخته نمی شوند.
مطالعات زیادی ارتباط میان کار با رایانه و سندروم تونل کارپال را ارزیابی کرده اند. برخی شواهد نشان می دهد که استفاده از ماوس، و نه کیبورد، می تواند در ایجاد این عارضه موثر باشد. با این حال، شواهد کافی برای اثبات تاثیر استفاده زیاد از رایانه، به عنوان یک عامل خطر، در ایجاد این سندرم وجود ندارد. اگرچه کار با رایانه، خود می تواند نوع متفاوتی از درد دست را ایجاد نماید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت داشتن علائم و نشانه هایی از سندرم تونل کارپال که با فعالیت های روزمره و الگوی خوابتان تداخل دارد، به پزشک مراجعه کنید. درصورتی که این عارضه درمان نشود، می تواند سبب بروز آسیب دائمی عصب و ماهیچه گردد.
دکتر حسام عبدالحسین پور متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات
