سقوط، تصادفات اتومبیل و آسیب های ورزشی؛ اینها اصطلاحاتی هستند که درمورد آسیب نخاعی به ذهن می رسند. ممکن است باور اینکه زمین خوردن می تواند منجر به بروز جراحت یا فلج دائمی شود، برایتان سخت باشد؛ اما، زمین خوردن، عامل بیش از یک چهارم تمام آسیب های نخاعی بوده و شایع ترین علت آسیب نخاعی در افراد بالای 65 سال است.
فهرست موضوعات
آسیب نخاعی چیست؟
آسیب نخاعی، نوعی ضربه جسمی بسیار جدی است که به نخاع وارد شده و به احتمال زیاد در اکثر جنبه های زندگی روزمره تأثیر ماندگار و قابل توجهی خواهد داشت.
نخاع، مجموعه ای از اعصاب و بافت های دیگر، مانند مهره های ستون فقرات است که از آن محافظت می کنند. مهره ها، استخوان هایی هستند که روی هم قرار گرفته و ستون فقرات را تشکیل می دهند. ستون فقرات، اعصاب زیادی دارد که از قاعده مغز به سمت پایین امتداد یافته و در نزدیکی باسن خاتمه می یابد.
نخاع، مسئول ارسال پیام از مغز به تمام نقاط بدن و بالعکس می باشد. ارسال پیام های نخاعی، ما را قادر به درک درد و حرکت دادن اندام ها می نماید.
آسیب نخاعی، می تواند سبب جلوگیری از انتقال برخی یا همه پیام های عصبی شود. نتیجه این آسیب، از دست دادن تمام حس و قابلیت حرکت است. آسیب نخاعی نزدیک به گردن، به طور معمول، باعث فلج در قسمت وسیع تری از بدن، نسبت به آسیب های نخاعی در ناحیه کمر می گردد.
انواع آسیب های نخاعی
آسیب های نخاعی، می تواند کامل یا ناقص (جزئی) باشند:
✳️ کامل: آسیب کامل نخاعی، سبب ایجاد فلج کامل (از دست دادن عملکرد) در نواحی زیرین قسمت آسیب دیده شده و هر دو طرف بدن را درگیر کند. آسیب کامل نخاعی، ممکن است باعث ایجاد فلج هر چهار اندام (کوادری پلژیا) یا نیمه تحتانی بدن (پاراپلژیا) گردد.
✳️ ناقص: پس از ایجاد آسیب ناقص نخاعی، برخی عملکردها در یک یا هر دو طرف بدن باقی می ماند. در این حالت، بدن و مغز هنوز می توانند از مسیرهای خاصی ارتباط برقرار کنند.
علل شایع آسیب های نخاعی
شایع ترین علل آسیب های نخاعی عبارتند از:
• تصادف با وسایل نقلیه موتوری: تصادفات اتومبیل و موتورسیکلت، عامل اصلی ایجاد آسیب های نخاعی است و سالانه حدود نیمی از آسیب های نخاعی جدید را تشکیل می دهد.
• زمین خوردن: آسیب نخاعی بعد از 65 سالگی، بیشتر در اثر زمین خوردن ایجاد می شود. به طور کلی، زمین خوردن عامل ایجاد 31 درصد از آسیب های نخاعی می باشد.
• اعمال خشونت آمیز: بیش از 13 درصد از ضایعات نخاعی، ناشی از برخوردهای خشونت آمیز است، که اغلب شامل زخم های تیراندازی و زخم چاقو می باشد.
• آسیب های ورزشی و تفریحی: فعالیت های ورزشی، مانند ورزش های ضربه ای و غواصی در آب های کم عمق، عامل ایجاد حدود 10 درصد از ضایعات نخاعی می باشد.
• الکل: مصرف الکل در حدود 1 مورد از هر 4 آسیب نخاعی، نقش دارد.
• بیماری ها: سرطان، آرتروز، پوکی استخوان و التهاب نخاع نیز می تواند باعث بروزمشکلات نخاعی گردد.
آسیب نخاعی در تصادفات
تصادفات رانندگی، شایع ترین علت بروز مشکلات نخاعی است که منجر به 47 درصد از موارد آسیب نخاعی می شود. آسیب به نخاع زمانی اتفاق می افتد که قسمت هایی از استخوان، مواد موجود در دیسک یا رباط ها، درون بافت نخاع دچار کبودی یا پارگی شده و قسمتی از سلول های عصبی را، که در برقراری ارتباط با مغز نقش دارند، از بین می برد.
آسیب های نخاعی با لغزش و زمین خوردن
لغزش و زمین خوردن، می تواند تعریف دقیقی از تبدیل یک لحظه معمولی، به اتفاقی ویران کننده باشد. در واقع، لغزش و افتادن، یکی از بزرگترین علل آسیب های نخاعی، بعد از تصادفات رانندگی است و تقریباً 30 درصد از وقایع آسیب نخاعی را شامل می شود. با این وجود، حتی اگر شما یا یکی از عزیزانتان، در اثر لغزش و زمین خوردن، دچار آسیب نخاعی یا مغزی گردید، باز هم ممکن است فرصتی برای بهبود اوضاع وجود داشته باشد.
خطرات زمین خوردن و یکی از شدیدترین آسیب هایی که می تواند با لغزش و افتادن ایجاد گردد، آسیب نخاعی است. نخاع، ستون اصلی بدن بوده و پیام های عصبی را از مغز به سیستم عصبی هدایت می کند. با این حال، لغزش و افتادن می تواند باعث پارگی نخاع و در نتیجه فلجی شود.
سقوط
در بسیاری از سقوط و لغزش ها، فرد ممکن است به پشت بیفتد. در سطوح صاف، این نوع از سقوط، اغلب منجر به بروز مشکلاتی مانند جا به جایی یا فشرده شدن دیسک ها و یا آسیب عصبی می گردد. با وجود یک سطح برجسته، ضربه وارد شده می تواند آسیب زایی بیشتری نیز داشته باشد.
دیسک فشرده یا جا به جا شده، می تواند بسیار دردناک باشد و راه رفتن یا نشستن را برای فرد دشوار کند. این نوع از آسیب، نیاز به مراقبت های پزشکی طولانی مدت و استفاده از روش های متعددی برای اصلاح و درمان مناسب فرد دارد.
علائم آسیب نخاعی
برخی از علائم آسیب نخاعی عبارتند از:
- مشکلات راه رفتن
- از دست دادن کنترل مثانه یا روده
- ناتوانی در حرکت دادن بازوها یا پاها
- احساس بی حسی یا سوزن سوزن شدن در اندام ها
- بیهوشی
- احساس درد، فشار و گرفتگی در ناحیه کمر یا گردن
- علائم شوک
- سر درد
- احساس درد، فشار و گرفتگی در ناحیه کمر یا گردن
تشخیص آسیب نخاعی
ابزارهای تشخیصی مورد استفاده توسط پزشکان عبارتند از:
- سی تی اسکن
- MRI ها
- تصویر برداری اشعه ایکس از ستون فقرات
- آزمایش برانگیختگی احتمالی (evoked potential testing)، که سرعت رسیدن سیگنال های عصبی به مغز را اندازه گیری می کند
درمان فوری آسیب نخاعی
اگر ناحیه دیگری از بدن نیز دچار آسیب شود، ممکن است برای آسیب نخاعی به جراحی اورژانسی نیاز داشته باشید. جراحی، می تواند مشکلات نخاعی ناشی از شکستگی استخوان، لخته شدن خون یا آسیب بافتی را نیز برطرف نماید.
برخی تحقیقات نشان می دهد که تزریق کورتیکواستروئید، می تواند به آسیب های نخاعی کمک کند. دارو باید ظرف هشت ساعت پس از بروز آسیب، تجویز گردد. این درمان می تواند در ایجاد موارد زیر کمک کننده باشد:
✳️ بهبود جریان خون
✳️حفظ عملکرد اعصاب
✳️ کاهش التهاب
عوامل خطر آسیب های نخاعی
اگرچه آسیب نخاعی معمولاً در نتیجه یک تصادف ایجاد می گردد و ممکن است برای هر کسی اتفاق بیفتد، اما عوامل خاصی می توانند احتمال ابتلا به مشکلات نخاعی را افزایش دهند، از جمله:
• مرد بودن، بروز آسیب های نخاعی در مردان بسیار زیاد است. در واقع زنان تنها 20 درصد از آسیب های ناشی از ضربه نخاعی در ایالات متحده را تشکیل می دهند.
• سن بین 16 تا 30 سالگی، احتمال ابتلا به مشکلات نخاعی در سنین 16 تا 30 سال بیشتر است. میانگین سن در زمان آسیب 43 سال می باشد.
• سن بیشتر از 65 سالگی، زمین خوردن، مهمترین عامل ایجاد صدمات در افراد مسن است.
• درگیر شدن در رفتارهای پرخطر، غواصی در آب های کم عمق و ورزش کردن بدون پوشیدن تجهیزات ایمنی یا انجام اقدامات احتیاطی مناسب، می تواند منجر به ایجاد مشکلات نخاعی شود. تصادفات با وسایل نقلیه موتوری، عامل اصلی ایجاد آسیب های نخاعی در افراد زیر 65 سال است.
• ابتلا به اختلال استخوانی یا مفصلی، یک آسیب نسبتا جزئی، در افرادی که به سایر اختلالات موثر بر استخوان ها یا مفاصل، مانند آرتروز یا پوکی استخوان، مبتلا هستند، می تواند سبب ایجاد آسیب نخاعی گردد.
پیشگیری از آسیب های نخاعی
موارد زیر می توانند خطر ایجاد آسیب نخاعی را کاهش دهند:
⬅️ اجتناب از قرارگیری در موقعیت های سقوط مانند استفاده از نردبان
⬅️ رانندگی ایمن و بستن کمربند ایمنی در وسایل نقلیه موتوری
⬅️ استفاده از وسایل حفاظتی مناسب در هنگام ورزش
دکتر غلامرضا نادری متخصص ارتوپد، آرتروسکوپی، آرتروپلاستی و فلوشیپ جراحی مچ پا در تهران