آنوريسم مغزی زمانى رخ مى دهد كه یک نقطه ضعيف در ديواره شريان مغزى متورم شده و از خون پر شود. به اين عارضه ممكن است آنوريسم داخل جمجمه يا آنوريسم مغزى نيز گفته شود. در ادامه در رابطه با این بیماری بیشتر صحبت شده است.

آنوريسم مغزی چیست؟

آنوريسم مغزى به صورت بالقوه يك عارضه مرگبار است كه ممكن است در هر سنى رخ دهد. اگر آنوريسم مغزی پاره شود، یعنی فرد دچار شرايط اورژانسى شده است و ممكن است به سكته مغزى و يا آسيب مغزی ختم شود؛ حتى اگر به موقع به حال بيمار رسيدگی نشود ممكن است به مرگ بيمار ختم شود. البته همه آنوريسم ها پاره نمی شوند.

طى بررسى هاى صورت گرفته، تخمين زده شد كه حدود ٥٠ تا ٨٠ درصد از كل آنوريسم ها در طى طول عمر بيمار پاره نشده اند و چهل درصد از پارگى هاى آنوريسم مغزی به مرگ ختم می شود.

علائم آنوریسم مغزی چیست؟

آنوريسم های مغزی غير قابل پيش بينى هستند و حتی ممكن است تا زمان پاره شدن هيچگونه علائمی از خود نشان ندهند. آنوريسم هاى بزرگ يا پاره شده به طور معمول يک سرى علائم قطعى از خود نشان مى دهند كه نياز به مراقبت هاى اورژانسى دارند. علائم و نشانه های هشدار آنوریسم بستگى به اين دارد كه آنوريسم پاره شده باشد يا خير.

علائم یک آنوريسم پاره نشده عبارت است از:

• سردرد یا درد در پشت یا بالای چشم، که می تواند خفیف یا شدید باشد
• تاری دید یا دو بینی
• سرگيجه
• كاهش بینایی
• تشنج

در صورت بروز هر یک از این علائم، در اسرع وقت به پزشک خود مراجعه نمایید.

علائم يک آنوريسم پاره شده عبارت است از:

• سردرد ناگهانی و شدید، “بدترین سردردى كه در زندگى خود تجربه كرده ايد”
• خشک شدن و گرفتگی گردن
• تاری دید یا دو بينى
• حساسیت به نور
• افتادگی پلك
• مشکل در صحبت کردن و یا تغییر در سطح آگاهی و وضعیت ذهنی
• مشكل در راه رفتن و يا سرگيجه
• تهوع يا استفراغ
• تشنج ( تكان خوردن های شديد)
• از دست دادن هوشیاری

اگر شما آنوريسمی داشته باشيد كه نشت كرده باشد، ممكن است فقط يک سردرد ناگهانی و شديد را تجربه كنيد. در صورتى كه يک يا چند مورد از اين علائم را تجربه كردید، فورا خود را به مراقبت های پزشکی اورژانسی برسانيد.

همچنین بخوانید: علت خونریزی مغزی، علائم و راه های درمان

انواع آنوريسم مغزى چیست؟

آنوريسم مغزى مى تواند اَشكال مختلفى داشته باشد.

1- آنوريسم های ساكولار

سازمان مراقبت هاى بهداشتى استنفورد اعلام كرد كه ٩٠ درصد از آنوريسم ها ساكولار، يا اصطلاحا توت هستند.

در اين نوع از آنوريسم، كيسه اى در شريان خونى مغز شكل مى گيرد كه ظاهرى مانند توت دارد.

2- آنوريسم فوزيفورم (دوک مانند)

يك نوع آنوريسم نامتداول است كه باعث مى شود كل شريان خونی متورم شود.

3- آنوريسم ديسكتينگ (تشريحى)

عارضه اى است كه در آن يک پارگى درونى در يكى از شراين خونى ايجاد می شود. اين مساله سبب مى شود خون به ديگر لايه ها نشت كند و باعث مسدود شدن شريان يا متورم شدن شريان شود.

آنوریسم مغزی مادرزادی

آنوریسم مغزی ممکن است ناشی از ناهنجاری مادرزادی (نقص مادرزادی) یک رگ خونی، فشار خون بالا که به رگ‌های خونی آسیب می‌رساند، تصلب شرایین (تجمع رسوبات چربی در شریان‌ها) یا ضربه به سر باشد.

علت آنوریسم مغزی

آنوریسم می تواند در هر رگ خونی، در سراسر بدن از جمله مغز رخ دهد. آنوریسم یک ناحیه برآمده در دیواره شریان است. شریان ها رگ های خونی هستند که خون غنی از اکسیژن را حمل می کنند و فشار بیشتری نسبت به سایر رگ های خونی (مانند مویرگ ها و سیاهرگ ها) دارند. معمولاً بیرون آمدن آنوریسم مغزی در یک بخش ظریف از دیواره شریان شکل می گیرد.

آنوریسم‌های مغزی معمولاً با افزایش سن ایجاد می‌شوند و بعد از ۴۰ سالگی شایع‌تر می‌شوند. همچنین ممکن است در بدو تولد نقص عروق خونی داشته باشید. میزان آنوریسم در زنان بیشتر از مردان است.

چه کارهایی باعث ایجاد آنوريسم مغز می شود؟

برخى از کارها و رفتارها باعث ايجاد يا رشد آنوريسم مغزی می شود. بر اساس مطالعه اى كه در مجله سكته مربوط به انجمن قلب آمريكا (the American Heart Association’s Journal of Stroke)  انتشار يافت؛ مشخص شد كه عوامل ذكر شده در زير مى توانند باعث پاره شدن آنوريسم شود:

• تمرينات ورزشى شديد
• مصرف سودا يا قهوه
• تنش در حرکات روده
• عصبانيت شديد
• وحشت زدگى
• مقاربت جنسی

1- بعضی از آنوریسم ها در طول عمر فرد ایجاد می شوند؛ برخی از افراد به صورت ارثی دچار این عارضه مى شوند و بعضی از آنوريسم ها به علت آسیب های مغزی پديد مى آيند.

2- بيمارى كليوى پولي سيستيك غالب اتوزومال (ADPKD)، یک بیماری ارثی است که بر عملکرد کلیه تاثیر می گذارد. اين بيمارى همچنين كيسه هاى تار عنكبوتى شكلى پر از مايع (كيست) در بافت مغز توليد مى كند.

اين وضعيت فشار خون را افزايش مى دهد، که رگ های خونی مغز و دیگر جاهاى بدن را تضعیف می کند.

3- سندرم مارفان نيز يك عارضه موروثى است و ژن هايى را تحت تاثير قرار مى دهد كه تشكيل بافت هاى همبند بدن را كنترل مى كند. آسیب به ساختار شریان ها، نقایصی را ایجاد می کند که می تواند منجر به پديد آمدن آنوریسم های مغزی شود.

4- يك آسيب مغزى پس از سانحه، مى تواند بافت مغز را پاره كند و باعث ايجاد آنوريسم ديسكتينگ (تشريحى) شود. بروز يك عفونت شديد در صورتى كه به شريانى آسيب وارد كند نیز مى تواند باعث بروز آنوريسم شود.

تذکر: مصرف دخانيات و فشار خون مزمن بالا از عوامل اصلى آنوريسم هاى مغزى هستند.

چه کسانی بیشتر در معرض آنوریسم مغزی قرار دارند؟

آنوریسم مغزى مى تواند براى هر كسى رخ دهد، اما افراد مبتلا به آترواسکلروز (تصلب شراين)؛ بيشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند. سازمان آنوريسم مغزى همچنين اظهار داشت كه این بیماری بيشتر در بين افراد ٣٥ تا ٦٠ سال شيوع دارد.

احتمال ابتلا به آنوريسم داخل جمجمه در زنان بيشتر از مردان است، چرا كه به دليل یائسگی سطح استروژن در زنان كاهش مى يابد. همچنين اگر فردی از خانواده به آنوريسم مبتلا باشد، ريسک ابتلا به آنوریسم در افراد آن خانواده بالا مى رود. سایر عوامل خطر (ريسک فاكتورها) برای آنوریسم مغزی عبارت است از:

• كهولت سن
• سوء مصرف مواد مخدر، به خصوص کوکائین
• سوء مصرف الکل
• مشکلات مادرزادی که بر ديواره شراين تاثير می گذارد، مانن سندرم اهلرز دانلوس (Ehlers-Danlos syndrome)
• آسيب به سر
• ناهنجاری شریانی مغزی
• تنگ شدگى مادرزادی آئورت (كوارک تاسيون)

سردرد ناشی از آنوریسم مغزی چگونه است؟

علائم پارگی آنوریسم مغز معمولاً با سردرد عذاب آور ناگهانی شروع می شود. بیماران این مورد را به ضربه خوردن به سر تشبیه کرده اند، در نتیجه مانند یک درد کور کننده عمل می کند که قبلاً آن را تجربه نکرده اید.

درمان آنوریسم های مغزی

درمان آنوريسم ها مى تواند بر اساس اندازه، محل و شدت آنوریسم و ​​همچنین این كه آیا آنوريسم دچاره پارگی شده و یا نشت كرده است، متفاوت باشد. برخی از جراحی ها عبارتند از:

1- سرجيكال كليپنگ ( جراحى براى بستن شريان- surgical clipping)

2- كلاف پيچى آندوواسكولار ( آندوواسكولار كويلينگ – endovascular coiling)

مطلب مرتبط: درمان آنوریسم مغزی

راه های مدیریت آنوریسم ایجاد شده

ایجاد تغییراتی در روش زندگى، مى تواند به بيمار در مديريت آنوريسم كمک كند. چند نمونه از اين موارد عبارت است از:

• ترک كردن سيگار
• جاى دادن انواع میوه ها، سبزیجات، حبوبات كامل، گوشت بدون چربی و محصولات لبنيات کم چرب در رژيم غذايى
• ورزش كردن به طور منظم و آرام ( از ورزش هاى شديد پرهيز شود)
• مدیریت فشار خون بالا یا کلسترول بالا

عوارض و خطر آنوریسم مغزی

نشت خون از آنوريسم پاره شده به درون مغز خيلى سريع باعث بروز فشار در مغز مى شود. اگر فشار خیلی شديد شود، ممكن است بيمار هوشیاری خود را از دست بدهد. در برخى از موارد حتى باعث مرگ بيمار نيز مى شود.

اگر آنوريسم مغزی برای يک بار پاره شود، حتى پس از درمان ممكن است باز هم پاره شود. رگ هاى خونى مغز بيمار همچنين ممكن است بدون هيچ علائم هشدارى به دليل بالا رفتن فشار مغز تنگ شوند، (اسپاسم عروق). عوارض ديگر در زير ذكر شده اند:

• هیدروسفالی (ازدیاد غیر عادی مایع)، ضعف در گردش مایع مغزی نخاعی
• هيپوناترمى، كاهش سطح سديم خون به دليل آسيب مغزى

مطلب مرتبط: درمان هیدروسفالی

مراقبت های فردی در مورد آنوریسم مغزی چیست؟

1- در بررسى يک آنوريسم در يافتن علائم نشت و خون ريزى خيلى دقت داشته باشيد.

2- اگر طى پارگى آنوريسم مراقبت هاى فورى دريافت كنيد، ضريب زنده ماندن و بهبودی شما خيلى بيشتر خواهد بود.

3- دوره بهبودى در بیمارستان پس از عمل جراحی آنوریسم معمولا سریع است.

4- در مورد جراحى هاى مربوط به آنوريسم هاى پاره شده، به نسبت آسيبى كه بيمار ديده است، دوره بهبودى ممكن است چندين هفته تا چندين ماه طول بكشد، و يا حتى گاها ممكن است بيمار هرگز بهبود پيدا نكند.

5- در مورد علائم هشدار دهنده هوشيار باشيد!

6- اگر داراى هر گونه عوامل خطر (ريسک فاكتور) هستيد، بلافاصله برای معاینه به پزشک خود مراجعه کنید.

7- آنوریسم مغزی پاره شده بسيار جدى و خطرناک است و به محض شناسايى مى بايست تحت مراقبت قرار گيرد.

8- نشت كردن يا پارگى يک آنوريسم مغزى يک اورژانس پزشكى است و نياز به مديريت مراقبت هاى ويژه از طرف پزشكان با تجربه دارد تا بهترين نتيجه ممكن حاصل شود.

دکتر حسام عبدالحسین پور متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات