اسپاسم صورت نوعی اختلال حرکتی است که در اثر فشرده شدن یا تحریک اعصاب صورت رخ می‌دهد. این اختلال، با انقباضات سریع و غیر عادی در یک طرف صورت همراه است.
اسپاسم نیمه صورت در مردان و زنان اتفاق می‌افتد اما در زنان بالای 40 سال شایع‌تر است.
ماهیچه‌های صورت توسط اعصاب صورت کنترل می‌شوند. در هر طرف صورت، یک عصب وجود دارد. این عصب از عمق مغز شما شروع می‌شود و پس از گذر از ساختارهای بسیار پیچیده مغز به صورت شما می‌رسد. اعصاب صورت سیگنال‌هایی را از مغز حمل می‌کنند که باعث منقبض شدن یا ریلکس شدن ماهیچه‌های صورت شما می‌شوند. برای مثال، با کمک این اعصاب، شما می‌توانید چشمک بزنید، بینی خود را منقبض کنید یا لب‌های خود را جمع کنید.
اگر چیزی در هنگام فعالیت این اعصاب بر روی آنها فشار وارد آورد، انتقال سیگنال‌ها به صورت شما تحت تأثیر قرار می گیرد. این تأثیر می‌تواند به صورت انقباض و گرفتگی غیر ارادی ماهیچه‌ها و در نتیجه اسپاسم صورت بروز پیدا کند.
فهرست موضوعات
علت منقبض شدن عضلات صورت (همی فاسیال اسپاسم)
اسپاسم عضلات صورت که به منقبض شدن این عضلات منجر می‌شود می‌تواند به علت آسیب عصبی یا تومور ایجاد شود یا علت مشخصی نداشته باشد.
در صورتی که این مشکل به دلیل مشخصی اتفاق نیفتد، پزشک تمام شرایط آدیوپاتیک (مربوط به علل ناشناخته) برای اسپاسم عضلانی صورت را در نظر می‌گیرد.
رایج‌ترین دلیل اسپاسم صورت، فشرده شدن رگ‌های خونی روی اعصاب صورت در محل خروج از ساقه مغز است.
آیا اسپاسم صورت ارثی است؟
از آنجایی که عوامل به‌وجود آورنده اسپاسم صورت به صورت ارثی منتقل نمی‌شوند، احتمال انتقال این بیماری در افراد مبتلا به اسپاسم و انقباض صورت به فرزندانشان بسیار کم است.
علائم همی فاسیال اسپاسم دو طرف صورت
علائم اولیه همی‌فاشیال اسپاسم، گرفتگی غیر عادی ماهیچه‌های صورت است. احساس درد در بین این علائم شایع نیست. در اغلب موارد، انقباض در اطراف چشم اتفاق می‌افتد که منجر به بسته شدن اجباری پلک‌ها می‌شود.
اسپاسم به تدریج در اطراف ماهیچه‌های پایین صورت نیز گسترش می‌یابد. در برخی از افراد، گرفتگی و اسپاسم عضلات در زمان استرس (فشار عصبی) و خستگی شدیدتر می‌شود. در نهایت با گذشت زمان، اسپاسم می‌تواند به صورت مداوم در صورت وجود داشته باشد و تمام ماهیچه‌های یک طرف صورت را درگیر کند.
تشخیص بیماری اسپاسم عضلانی صورت
اسپاسم عضلانی صورت معمولاً با بررسی سوابق بیماری فرد و آزمایش‌های نورولوژیک تشخیص داده می‌شود. پزشک متخصص مغز و اعصاب، گاهی انجام آزمایش الکترومیوگرام (EMG) را نیز برای تأیید وجود اسپاسم عضلانی صورت و رد فرضیه وجود سایر اختلالات و بیماری‌های گمراه‌کننده تجویز می‌کند.
در بسیاری از موارد، انجام MRI برای بررسی فشردگی عصب توسط رگ و رد کردن سایر احتمالات مبنی بر ضایعات ساختاری نیز توسط پزشک متخصص توصیه می‌شود.
درمان اسپاسم نیمه صورت (همی فاسیال اسپاسم)
هرچند در حال حاضر هیچ درمان تضمین شده‌ای وجود ندارد اما روش‌های درمانی مختلفی برای رفع اسپاسم نیمه صورت وجود دارد:
دارو درمانی اسپاسم صورت
تجویز دارو در موارد اسپاسم خفیف و غیر مکرر می‌تواند مفید باشد. داروهای ضد صرع مانند کاربامازپین و توپیرامیت در درمان اسپاسم صورت برخی از افراد مؤثر است. این داروها با آرام کردن پرش‌های عصبی صورت به رفع اسپاسم کمک می‌کنند.
این واکنش به داروها می تواند در افراد مختلف، متفاوت باشد و به برای گرفتن دز مناسب به زمان نیاز دارد. در واقع دارو درمانی یک درمان بلند مدت است. بنابراین بسیاری از پزشکان روش‌های دیگری را که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم پیشنهاد می‌دهند.
تزریق بوتاکس به صورت
سم بوتولینوم توسط یک باکتری به نام باکتریوم کلستریدیوم بوتولینوم ساخته می‌شود. این ماده با سموم غذایی که بوتولیسم نام دارد، مرتبط است. هرچند، هنگامی که این سم در دز کنترل‌شده مصرف شود، برای ریلکس کردن ماهیچه‌ها مؤثر است و ضرری ندارد. این سم به ماهیچه‌های صورت تزریق می‌شود و سیگنال‌های عصبی را مسدود می‌کنند.
تزریق این ماده به رفع اسپاسم کمک می‌کند. اغلب ما، این ماده را به نام بوتاکس که برای مصارف زیبایی نیز استفاده می‌شود می‌شناسیم. اثرات تزریق بوتاکس بعد از چند روز شروع می‌شود و برای 2 تا 3 ماه باقی می‌ماند. حداقل 7 الی 8 نفر از هر 10 بیمار مبتلا به اسپاسم صورت توسط تزریق بوتاکس صورت درمان شده‌اند. هرچند، تکرار تزریق هر 3 تا 4 ماه یکبار برای تثبیت اثر درمانی نیاز است.
عوارض تزریق بوتاکس صورت عموماً موقت است. افتادگی پلک بعد از بوتاکس و دو بینی از جمله عوارض بوتاکس است. این عوارض معمولاً بعد از 1 تا 2 هفته از بین می‌رود.
جراحی صورت در اسپاسم عضلات صورت
روش‌های جراحی مختلفی برای درمان اسپاسم صورت وجود دارد. یکی از این روش‌ها، روش میکروواسکولار است. این روش شامل جابجایی رگ خونی که به اعصاب صورت فشار وارد آورده است، می‌شود.
هرچند این روش در اغلب موارد در درمان اسپاسم صورت مفید واقع می شود اما برای همه بیماران مناسب نیست. موفقیت روش میکروواسکولار در 90 درصد بیماران مبتلا به اسپاسم صورت تأیید شده است.
به ندرت عوارض جدی بعد از عمل میکروواسکولار مشاهده شده است.در برخی موارد، اختلال شنوایی و فلج موقت صورت از جمله عوارض روش میکروواسکولار است. به این دلیل، روش جراحی میکروواسکولار در مواردی که اسپاسم شدید است به‌کار گرفته می‌شود
درمان همی فاشیال اسپاسم با طب سنتی
یادگیری تکنیک‌های ریلکسیشن ممکن است برای برخی از افراد مفید باشد. در مورد بیماری خود آگاهی داشته باشید و با امیدواری به روند درمان توصیه شده توسط پزشک متخصص نگاه کنید.
روش‌های درمان سنتی اسپاسم صورت مانند هموپاتی یا طب سوزنی نمی‌توانند اثربخشی قابل توجهی داشته باشند.
عوارض عدم درمان اسپاسم صورت چیست؟
اسپاسم صورت یک مشکل طولانی مدت است که ممکن است زندگی بیمار را تحت تأثیر قرار دهد.
این بیماری به ندرت توسط روش‌های درمانی فوق به طور کامل برطرف می‌شود. علائم اسپاسم در برخی بیماران پس از تزریق بوتاکس به طور کامل برطرف می‌شود. در صورتی که برخی دیگر از افراد به عمل جراحی برای کاهش یا حذف علائم بیماری احتیاج دارند.
دکتر حسام عبدالحسین پور جراح مغز و اعصاب در تهران
