حس خستگی مفرط می تواند ناشی از بروز تومور سرطانی مغز باشد و به عنوان یکی از علائم پنهان تومور مغزی شناخته می شود. اما از طرفی خستگی مفرط همچنين می تواند يك عارضه جانبی در درمان سرطان هم باشد. از دیگر شرایطی که باعث بروز حس خستگی مفرط می شود می توان به بیماری های خود ایمنی، بیماری های عصبی و کم خونی اشاره کرد.

6- افسردگی

افسردگی یکى از علائم شایع در بین افرادی است که متوجه مى شوند مبتلا به تومور مغزی هستند. حتی افرادى كه مراقب اين بيماران هستند و عزیزان و بستگان بيمار هم ممكن است در طول دوره درمان دچار افسردگی شوند.

افسردگى که به عنوان یکی از علائم پنهان تومور مغزی شناخته می شود، می تواند به شرح زیر باشد:

• احساس غم و اندوه طولانى و بیش از حد برای شرایطى كه عادی به نظر می رسد
• از دست دادن علاقه به انجام كارهايى که قبلا از انجام دادن آنها لذت می برديد
• کمبود انرژی، مشکل در خواب، بی خوابی
• افکار مربوط به خود آزارى و یا خودکشی
• احساس گناه یا بی ارزشی

نكته:

اگر فكر مى كنيد كسى قصد خودكشى و يا آسيب زدن به خودش را دارد، همراه او بمانيد تا كمک از راه برسد. تمام ابزارهاى خطرناک مانند چاقو، لوازم شيشه اى و داروها را از جلوى دست جمع كنيد. و به حرف هاى بيمار با كمال آرامش و بدون هيچ قضاوتى و حرف زدنى گوش كنيد.

7- حالت تهوع و استفراغ

ممکن است در مراحل اولیه تشكيل تومور حالت تهوع و استفراغ داشته باشید، چرا كه شكل گرفتن تومور باعث به هم زدن تعادل هورمون ها می شود. در طول درمان تومور سرطانی مغز، حالت تهوع و استفراغ می تواند عوارض جانبی شیمی درمانی یا ديگر روش هاى درمانی باشد.

البته به دلایل مختلفی از جمله مسمومیت غذایی، آنفولانزا یا بارداری هم ممكن است دچار حالت تهوع و استفراغ شويد و مبتلا به علائم پنهان تومور مغزی نباشید.

8- ضعف و بی حسی

احساس ضعف فقط به این دلیل است که بدن شما در حال مبارزه با تومور است. بعضی از تومورهای مغزی باعث بی حسی یا حس سوزن سوزن شدن دست و پا می شوند. این حالت فقط در یک طرف بدن اتفاق می افتد و می تواند نشان دهنده تشكيل تومور در قسمت های خاصی از مغز باشد.

با شروع رشد تومور، ممکن است در تمام مدت احساس ضعف و رخوت کنید. این به این دلیل است که با رشد تومور، مغز تحت فشار اضافی قرار می‌گیرد و حتی می‌تواند بر الگوی خواب شما تأثیر بگذارد. اختلال در الگوی خواب در نهایت می‌تواند باعث خواب‌آلودگی و رخوت شود. این یکی از دلایلی است که خستگی را به عنوان علائم پنهان تومور مغزی معرفی میکند.

ضعف یا بی حسی می تواند از عوارض جانبی درمان سرطان هم باشد. شرايط ديگرى مانند مولتیپل اسکلروزیس، نوروپاتی دیابتی و سندرم گیلین باره نیز می توانند باعث بروز این علائم شوند.

9- عدم توانایی فکر کردن

تومورهای مغزی می‌توانند بر عملکردهای شناختی مانند توانایی تفکر یا خواندن تأثیر بگذارند. برخی از علائم واقعا مخرب هستند طوری  که افراد کاملا بیدار هستند و ممکن است کاملا هوشیار یا عادی به نظر برسند. اما از نظر شناختی بسیار بیمار هستند و با علائم پنهان تومور مغزی مبارزه می کنند.

این امر به ویژه در مورد تومورهای ناحیه‌ی میان‌مغز شایع است. دو طرف مغز شما به هم متصل هستند و برای انجام کارهایی مانند فکر کردن، نوشتن و به خاطر آوردن با هم “صحبت” می‌کنند. ما واقعاً این ارتباط را مسلم می‌گیریم. هنگامی که توموری این ارتباط را مختل می‌کند، ویرانگر است.

10- عدم کنترل و تعادل بدن

کمی مشکل داشتن در هماهنگی روی پیست رقص یک مسئله است. اما دست و پا چلفتی بودن مداوم و گم شدن هنگام راه رفتن، برداشتن لیوان یا انجام سایر فعالیت‌های ساده می‌تواند از علائم پنهان تومور مغزی باشد.

علائم پنهان تومور مغزی اغلب به محل تومور بستگی دارند. به عنوان مثال، اگر توموری در مخچه (بخشی از مغز که در هماهنگی توالی حرکات نقش دارد) داشته باشید، ممکن است در کنترل بازوها و پاهای خود دچار مشکل شوید.

هنگامی که ساقه‌ی مغز شما تحت تأثیر قرار می‌گیرد، بر عملکرد حرکتی شما تأثیر می‌گذارد. بنابراین، اگر در راه رفتن مشکل دارید یا تمایل دارید به یک طرف خم شوید، به این معنی است که مغز شما در هماهنگی و حفظ تعادل به شما کمک نمی‌کند.

11- درد در نواحی دیگر بدن

گاهی اوقات، یک تومور می‌تواند با ایجاد درد – و نه همیشه به شکل سردرد – خود را نشان دهد.

در موردی، بیماری که تومور مغزی داشت، در ابتدا دچار درد دندان شد. پس از یک سال درمان بدون هیچ بهبودی، دندانپزشک او توصیه کرد که به یک جراح مغز و اعصاب مراجعه کند. در نهایت، مشخص شد که علت درد، فشار تومور مغزی بر عصب سه قلو (مسئول انتقال حس از صورت به مغز) بوده است. پی می توان دندان درد غیر طبیعی را به عنوان علائم پنهان تومور مغزی شناخت.

12- کاهش بینایی

کاهش دید یا افت قابل توجه کیفیت بینایی یکی دیگر از علائم پنهان تومور مغزی است. ممکن است تاری دید را تجربه کنید و لحظاتی را داشته باشید که دید خود را از دست بدهید، که به آن «سیاه شدن» نیز گفته می‌شود، به خصوص زمانی که به سرعت بلند می‌شوید یا وضعیت بدنتان را تغییر می‌دهید.

13- ناباروری

مغز حتی می‌تواند تولید هورمون‌های ما را کنترل کند. اگر از تومور رنج می‌برید، می‌تواند بر غده هیپوفیز تأثیر بگذارد و باعث ترشح مقادیر زیادی از هورمون‌ها شود و حتی می‌تواند از عملکرد طبیعی سایر غدد جلوگیری کند. اگر دچار ناباروری شدید از آن یه عنوان یکی از علائم پنهان تومور مغزی نمی توان غافل شد.

تومور های اولیه و تومور های متاستاتیک

پیدایش و رشد تومور مغزی می تواند از ابتدا در مغز (تومورهای اولیه مغز) شروع شود یا برخی تومورهای قسمت های دیگر بدن به مغز (تومورهای ثانویه یا متاستاتیک مغز) گسترش یابند.

سرعت رشد تومور مغزی می تواند تا حد زیادی متفاوت باشد. سرعت رشد و همچنین محل تومور مغزی تعیین کننده آن است که چگونه عملکرد سیستم عصبی را تحت تاثیر قرار دهد. گزینه های درمان تومور مغزی بستگی به نوع تومور مغزی، اندازه آن و محل رشد آن دارد.

علائم بالقوه بسيارى براى تومورهای مغزی وجود دارد، اما بعید است که یک نفر همه آنها را داشته باشد. همچنین علائم بسته به محل رشد تومور در مغز و اندازه آن متفاوت است.

تومورهای اولیه مغز زمانی شروع می شوند که سلولهای طبیعی دچار خطا (جهش) در DNA خود شوند. این جهش ها باعث می شود سلول ها با سرعت بیشتری رشد کرده و تقسیم شوند و در صورت مرگ سلول های سالم به زندگی ادامه دهند. در نتیجه توده ای از سلولهای غیر طبیعی ایجاد می شود که تومور را تشکیل می دهد.

در بزرگسالان، تومورهای اولیه مغز بسیار کمتر از تومورهای ثانویه مغز هستند، که در آن سرطان از جاهای دیگر شروع می شود و به مغز گسترش می یابد.

تومورهای ثانویه (متاستاتیک) مغز، تومورهایی هستند که از سرطانی ناشی می شوند که از جاهای دیگر بدن شروع می شود و سپس به مغز گسترش می یابد (متاستاز می کند).

تومور های ثانویه مغز اغلب در افرادی رخ میدهد که سابقه سرطان دارند. اما در موارد نادر، تومور متاستاتیک مغز ممکن است اولین نشانه سرطان باشد که از جاهای دیگر بدن شروع شده است.

در ادامه مطالب به برخی از علائم شایع تومورهای مغزی خواهیم پرداخت، به علاوه برخی از علائمی که ممکن است سرنخی در مورد موقعیت تومور ارائه دهند را مورد بررسى قرار خواهيم داد.

عوامل خطر تومور مغزی چیست؟

عوامل خطر تومورهای مغزی عبارتند از:

سابقه خانوادگی

فقط حدود 5 تا 10 درصد از کل سرطان ها، ژنتیکی یا ارثی است. به ندرت اتفاق می افتد که تومور مغزی از نظر ژنتیکی به ارث برسد. اگر چندین نفر از اعضای خانواده شما دچار تومور مغزی شده اند با پزشک خود صحبت کنید. پزشک می تواند یک مشاور ژنتیکی را برای شما توصیه کند.

سن

خطر بیشتر انواع تومورهای مغزی با افزایش سن افزایش می یابد.

قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی

قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص، می تواند خطر ابتلا به سرطان مغز را افزایش دهد.

قرار گرفتن در معرض اشعه

افرادی که در معرض تابش اشعه قرار دارند، خطر ابتلا به تومورهای مغزی در آنها افزایش می یابد.

علائم و نشانه ها بر اساس موقعیت تومور

برخی از علائم می توانند دیدگاهی را در مورد محل قرارگیری تومور در مغز فراهم كنند.

1- مشکلات بینایی

مشکلات بینایی می تواند ناشی از تشكيل تومور در و يا اطراف موارد ذكر شده در زير باشد:

• غده هیپوفیز
• عصب باصره
• لوب اكسيپيتال يا لوب پس سرى
• لوب تمپورال يا لوب گيجگاهى

2- مشکل در گفتار، خواندن و نوشتن

• قسمتهای خاصی از مغز (سربروم)
• قسمتهای خاصی از مخچه (سربلوم)
• لوب تمپورال يا لوب گيجگاهى
• لوب پاريتال يا لوب آهيانه اى

3- مشكل در شنيدن

• در نزدیکی اعصاب جمجمه
• لوب تمپورال يا لوب گيجگاهى

4- مشكل در قورت دادن

• مخچه
• در اعصاب جمجمه یا در نزدیکی آن

5- مشکل در حرکات دست ها،  بازوها، پاها و يا مشکل در راه رفتن

• مخچه
• لب فرانتال يا لب قدامی مغز

مشكلات مربوط به تعادل نيز ممکن است نشان دهنده تشكيل تومور در نزدیکی پایه مغز (بِيس مغز) باشد. بی حسى، ضعف یا درد در صورت نیز ممکن است نشان دهنده تشكيل تومور در اين نواحى باشد. 

علل ایجاد تومور های مغزی چیست؟

تومورهای مغزی که در مغز شروع می شوند:

1. تومورهای مغزی اولیه در خود مغز یا در بافت های نزدیک به آن، از قبیل غشاهای پوشش دهنده مغز (مننژ)، اعصاب جمجمه، غده هیپوفیز یا غده پینه آل ایجاد می شوند.

2. تومورهای مغزی اولیه زمانی شروع می شوند که سلول های طبیعی به اشتباهات (جهش های) در DNA خود دست یابند. این جهش ها به سلول ها اجازه رشد و تقسیم شدن را می دهد و در صورت رشد سلول های سالم زندگی می کنند. درنتیجه توده ای از سلول های غیر طبیعی که تومور را تشکیل می دهد در مغز رشد می کند.

3. تومورهای مغزی اولیه بسیار کمتر از تومورهای ثانویه مغزی هستند که در جاهای دیگر آغاز می شود و به مغز می رسد( تومور مغزی سرطانی).

انواع تومور اولیه مغزی

انواع مختلفی از تومورهای اولیه مغز وجود داردکه عبارتند از:

گلیوم ها

این تومورها در مغز یا نخاع شروع می شود و شامل آستروسیتوم ها، اپاندیوموما، گلیوبلاستوما، اولیگوآستروسیتوم ها و اولیگودندروگلیومها می شود.

Meningioma

مننژیوم یک تومور است که از غشاهای مغز و نخاع (مننژ) فرد نشات میگیرد. اکثر مننژیوم ها در مراحل اولیه که اندازه تومور کوچک است و اثر فشاری روی بافتهای اطراف ندارند، غیرقابل تشخیص هستند.

نوروم های صوتی (schwannomas)

این تومورهای خوش خیم، روی عصبی که کنترل توازن و شنوایی را از گوش داخلی کنترل می کند، توسعه می یابد.

تومور هیپوفیز

اینها اغلب تومورهای خوش خیم هستند که در غده هیپوفیز در مغز ایجاد می شوند. این تومورها می توانند هورمون های هیپوفیز را مثل هورمون پرولاکتین، با مقدار زیاد ترشح کنند و به این ترتیب با اثرات وسیع در سراسر بدن، زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهند.

عمل غده هیپوفیز چند ساعت طول میکشد؟

Medulloblastoma

این نوع گلیوم، شایع ترین تومورهای سرطانی در کودکان است. مدولوبلاستوما از قسمت پایین پشت مغز شروع می شود و از طریق مایع نخاع گسترش می یابد. این تومورها در بزرگسالان کمتر دیده می شود، اما اتفاق می افتد.

Medulloblastoma

رشد اولیه این تومور بیشتر در قسمت پشتی مغز شروع شده و از طریق مایع نخاعی گسترش می یابد. شیوع این تومورها در بزرگسالان کمتر است.

PNET

تومورهای اولیه نوروکتودرمال (PNETs) تومورهای سرطانی هستند که در سلول های جنینی مغز شروع به رشد می کنند. آنها می توانند در هر نقطه از مغز رشد کنند.

تومورهای سلول های بنیادی

تومورهای سلول های بافتی ممکن است در دوران کودکی در بیضه ها یا تخمدان ها ایجاد شود. اما گاهی اوقات تومورهای سلول های بنیادی به قسمت های دیگر بدن مانند مغز منتشر می شود.

Craniopharyngiomas

رشد این تومور در اطراف غده هیپوفیز شروع می شود. همانطور که به آرامی رشد می کند، می تواند بر غده هیپوفیز و دیگر ساختارهای مغز تاثیر بگذارد.

چه زمان باید به متخصص مغز و اعصاب مراجعه كنيم؟

اگر برخی از نشانه ها و علائم ذکر شده در بالا را تجربه كرده ايد، به اين معنا نیست که حتما تومور مغزی دارید. از آن جا که این علائم با علائم بسیاری از شرایط دیگر همپوشانی دارد، برای رسیدن به درك صحيح از بروز اين علائم لازم است تشخیص صحیحى صورت گيرد.

و البته در مورد بسیاری از بیماری ها، تشخیص هر چه زودتر و شروع درمان در مراحل اوليه باعث گرفتن نتيجه اى مطلوب تر مى شود.براى ملاقات با پزشك خود وقت بگيريد. تعیین علت علائم شما اولین قدم برای دستیابی به درمان مورد نیاز شما است.

منابع کمکی:

timesofindia

pennmedicine

دکتر حسام عبدالحسین پور متخصص جراحی مغز و اعصاب 

جراح ستون فقرات و دیسک کمر