سرطان متاستاز مغزی هنگامی بروز می دهد که سلول های سرطانی از دیگر نواحی بدن به مغز می رسند. با این که هر گونه سرطان می تواند به مغز انتشار یابد اما مواردی همچون سرطان ریه، پستان، روده بزرگ، کلیه و ملانوما (پوست) بیش از دیگر موارد به مغز انتشار می یابند.
متاستاز سرطان به مغز می تواند سبب تشکیل یک یا بیش از یک تومور در مغز شود. تومور های مغزی همگام با رشد خود، فشار مغزی را بالا برده و عملکرد بافت های مغزی مجاور را مختل می کنند. رخداد این پدیده سبب بروز علائم و نشانه هایی همچون سردرد، تغییرات شخصیتی، از دست دادن حافظه و تشنج می شود.
درمان افراد مبتلا به سرطان مغزی می تواند شامل جراحی، پرتو درمانی، شیمی درمانی، ایمنی درمانی یا ترکیبی از این روش ها باشد. دیگر درمان ها نیز در برخی موقعیت ها پیشنهاد می شوند. درمان اغلب بر کاهش درد و علائم ناشی از سرطان تمرکز دارد.
فهرست موضوعات
سرطان مغز چیست
سرطان مغز، رشد بیش از حد سلول های مغز شما است که توده هایی به نام تومور تشکیل می دهد. بسته به نوع تومور، تومورهای سرطانی یا بدخیم می توانند خیلی سریع رشد کنند. آنها می توانند عملکرد بدن شما را مختل کنند و این می تواند زندگی را تهدید کند. با این حال، سرطان مغز بسیار غیر معمول است. طبق برآوردهای انجمن سرطان، افراد در طول زندگی خود کمتر از 1 درصد شانس ایجاد تومور بدخیم مغزی را دارند.
علائم سرطان مغز
علائم و نشانه های ناشی از متاستاز مغزی می تواند بسته به محل، اندازه و میزان رشد تومور ها متغییر باشد. علائم سرطان مغز شامل موارد زیر می شوند:
- سردرد که گاهی اوقات با استفراغ یا حالت تهوع همراه است
- ضعف یا بی حسی در یک سمت از بدن
- تشنج
- تغییرات روانی همچون افزایش مشکلات حافظه
علائم سرطان مغز و استخوان
متاستاز سرطان به مغز هنگامی اتفاق می افتد که سلول های سرطانی از محل اولیه خود جدا شده، از طریق جریان خون یا سیستم لنفی به مغز آمده و در آن جا تکثیر می شوند.
سرطان های انتشار یافته با نام بافت یا اندام اولیه خود شناخته می شوند. برای مثال، سرطانی که از پستان به مغز رسیده باشد، سرطان پستان انتشار یافته نامیده می شود.
آیا متاستاز سرطان مغز درمان دارد؟
متاستاز مغزی حتی پس از درمان موفق نیز می تواند بروز دهد. به همین دلیل، پزشک پس از درمان پیگیری و پایش منظم را به بیمار توصیه می کند. گزینه های درمانی برای افراد مبتلا به متاستاز مغزی اغلب شامل مصرف دارو، جراحی، پرتو درمانی استریو تاکتیک، پرتو درمانی کلی مغز یا ترکیبی از این موارد می شود.
در برخی موقعیت ها، امکان دارد تیم درمان درمان های دارویی را نیز برای سرطان مغز در نظر گیرد. بسته به اندازه، نوع، تعداد و محل تومور ها و همچنین علائم، نشانه ها، سلامت کلی و ترجیح بیمار بهترین گزینه درمانی انتخاب می شود. بیماران باید درباره اهداف درمانی خود با پزشک صحبت کنند.
طول عمر بیماران سرطان مغز استخوان
درمان متاستاز مغزی علائم را تسکین داده، رشد تومور را آهسته کرده و طول عمر فرد را افزایش می دهد. بدیهی است که پیوند برای بیماران مبتلا به بیماریهای غیر بدخیم با 70 تا 90 درصد بقا، با اهداکننده خواهر و برادر همسان و 36 تا 65 درصد با اهداکنندگان غیر مرتبط دارای درصد موفقیت بسیار بیشتری هستند.
طول عمر بیماران تومور مغزی بدخیم و میزان زنده ماندن پس از پیوند برای بیماران مبتلا به لوسمی حاد در حال بهبودی 55 تا 68 درصد با اهداکنندگان نزدیک و 26 تا 50 درصد در صورت عدم ارتباط اهدا کننده است.
دارو برای متاستاز سرطان مغزی
مصرف دارو می تواند علائم و نشانه های متاستاز مغزی را کنترل کرده و راحتی بیشتری را بیمار فراهم کند. گزینه های درمانی موارد زیر را در بر می گیرند:
دارو های استروئیدی: کورتیکوستروئید های قوی جهت تسکین تورم اطراف تومور های مغزی و کاهش علائم و نشانه های آن به کار می روند.
دارو های ضد تشنج: در صورت تجربه تشنج، پزشک جهت پیشگیری از بروز موارد بیشتر این دارو ها را برای بیمار تجویز می کند.
در برخی موقعیت های خاص تیم درمان جهت کنترل متاستاز مغزی مصرف دارو را پیشنهاد می دهد. مفید بودن مصرف دارو به محل شروع سرطان و وضعیت فردی بیمار بستگی دارد. مصرف دارو به روش های زیر است:
شیمی درمانی: در شیمی درمانی، دارو ها هر گونه سلول دارای رشد سریع از جمله سلول های سرطانی را از بین می برند.
دارو درمانی هدفمند: در این روش، دارو ها بر ناهنجاری های مشخصی در سلول های سرطانی تمرکز دارند. دارو های هدفمند با از بین بردن این ناهنجاری ها، سلول های سرطانی را به کام مرگ می کشانند.
ایمنی درمانی: ایمنی درمانی با استفاده از سیستم ایمنی بدن با سرطان مقابله می کند. امکان دارد سیستم ایمنی بدن توانایی شناسایی سلول های سرطانی را نداشته باشد زیرا این سلول ها با تولید برخی پروتئین ها از دید این سیستم پنهان می مانند. ایمنی درمانی با مختل کردن این فرایند، امکان شناسایی سلول های سرطانی را برای سیستم ایمنی بدن فراهم می کند.
جراحی سرطان متاستاتیک مغز
در صورتی که جراحی یک گزینه درمانی برای فرد به شمار رفته و تومور های مغزی در موقعیت هایی در دسترس قرار داشته باشند، جراح تا حد امکان آن ها را خارج خواهد کرد. حتی خارج کردن بخشی از تومور نیز می تواند به کاهش علائم و نشانه ها کمک کند. جراحی برداشت تومور های مغزی با خطراتی همچون نقص های عصبی، عفونت و خونریزی همراه است. دیگر خطرات به محل تومور در مغز بستگی دارند.
پرتو درمانی برای سرطان مغز
در پرتو درمانی جهت از بین بردن سلول های تومور از پرتو های پر انرژی همچون اشعه ایکس یا ذرات پروتون استفاده می شود. در متاستاز مغزی، درمان شامل یک یا هر دو روش پرتو درمانی زیر می شود:
پرتو درمانی کل مغز: در این روش جهت کشتن تمامی سلول های تومور، تمام نواحی مغز تحت پرتو درمانی قرار می گیرند. افرادی که تحت چنین درمانی قرار می گیرند معمولا به 10 تا 15 جلسه درمانی در بازه زمانی دو تا سه هفته نیاز دارند. عوارض جانبی پرتو درمانی شامل خستگی، حالت تهوع و ریزش مو است. پرتو درمانی طولانی مدت بر کل مغز سبب کاهش ادراک بیمار می شود.
پرتو درمانی استریوتاکتیک: در این روش، هر پرتو به تنهایی دارای قدرت بالایی نبوده اما کانون تمرکز پرتو ها تعداد زیادی از پرتو ها را دریافت کرده و سلول های سرطانی موجود در آن از بین می روند. پرتو درمانی استریوتاکتیک معمولا در یک جلسه انجام شده و پزشکان می توانند چندین تومور را در همان جلسه از بین برند. عوارض جانبی این درمان شامل حالت تهوع، سردرد، تشنج، گیجی و سرگیجه می شوند. خطر کاهش ادراک در بلند مدت در روش استریوتاکتیک کمتر از پرتو درمانی کل مغز است.
پزشکان و محققان در سال های اخیر پیشرفت های چشم گیری را در زمینه های زیر به وجود آورده اند:
- پرتو درمانی کل مغز
- پرتو درمانی استریوتاکتیک
- چگونگی تاثیر این دو روش بر میزان بقا، توانایی ادراک و کیفیت زندگی بیماران
عوارض شیمی درمانی سرطان مغز استخوان
شیمی درمانی سلول های سرطانی را از بین می برد، اما به برخی از سلول های طبیعی نیز آسیب می رساند که می تواند عوارض جانبی ایجاد کند. اینها به نوع داروها و دوزهای مورد استفاده و مدت زمان مصرف آنها بستگی دارد. برخی از عوارض جانبی شایع کوتاه مدت می تواند شامل موارد زیر باشد:
– تهوع و استفراغ
– از دست دادن اشتها
– ریزش مو
– زخم های دهان
– اسهال
شیمی درمانی می تواند به مغز استخوان، جایی که سلول های جدید خونی ساخته می شوند، آسیب برساند. این میتواند منجر به کاهش تعداد سلول های خونی شود. همانند:
✳️ افزایش احتمال عفونت (از داشتن تعداد کم گلبول سفید)
✳️ خونریزی یا کبودی آسان پس از بریدگی یا جراحات جزئی (از داشتن پلاکت بسیار کم)
✳️خستگی یا تنگی نفس (از داشتن تعداد کم گلبول قرمز)
زمانی که در حال شیمی درمانی هستید، پزشک آزمایشاتی را برای اطمینان از تعداد سلول های خونی شما در سطح ایمن توصیه می کند.
عوارض بعد از عمل تومور مغزی
از آن جایی که تومور های مغزی می توانند در بخش های کنترل کننده تکلم، مهارت ها، بینایی و تفکر رشد کنند، بازتوانی بخشی ضروری از بهبودی خواهد بود. از جمله خدمات مفید و مرتبط با بازتوانی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
فیزیوتراپی می تواند مهارت های حرکتی یا قدرت عضلانی از دست رفته را احیا کند.
کار درمانی می تواند پس از درمان تومور مغزی یا هر بیماری دیگر، در زمینه از سر گرفتن فعالیت های روزمره از جمله شغل خود به فرد کمک کند.
در صورت مشکل در صحبت کردن، کمک گرفتن از متخصصان در زمینه گفتار درمانی مفید خواهد بود.
دکتر حسام عبدالحسین پور بهترین متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات
