دیسک گردن عارضه‌ای است که بر اثر عوامل گوناگون پدید می‌آید و نشانه‌های مختلفی نیز دارد. در این مطلب به ارتباط دیسک گردن و سرگیجه می پردازیم.
آیا در هنگام گردن درد، سرگیجه را نیز تجربه می‌کنید؟ یا این طور به نظر می‌آید که قرار گرفتن گردنتان در وضعیتی خاص، منجر به سرگیجه می‌شود؟ طبق مطالعات انجام شده، سرگیجه می‌تواند 20 تا 30 درصد جمعیت را تحت تاثیر خود قرار دهد. دلایل بالقوه زیادی نظیر اختلالات سیستم قلبی-عروقی، عصبی یا دهلیزی برای آن عنوان می‌شود.
دلیل احتمالی دیگر بروز سرگیجه، سرویکوژنیک (Cervicogenic) -عدم تعادل و نیز سرگیجه‌های ناشی از درد گردن- است. البته این دلیل به عنوان علتی مستقل جای بحث دارد. از این رو باید تحقیقات بیشتری صورت پذیرد تا دانش ما در زمینه تعامل سیستم‌های مختلف بدن و کارکرد آن‌ها افزایش یابد.
ما به این امر آگاهی داریم که ورودی عصب خودپذیر از حرکات گردن بر روی هماهنگی چشم، وضعیت بدن و تعادل آن تاثیرگذار است. به علاوه، طبق مطالعات صورت گرفته، تزریق بی حس کننده اعصاب، در قسمت فوقانی گردن نیز می‌تواند منجر به ایجاد سرگیجه و نیستاگموس (Nystagmus) -حرکات غیرارادی ایجاد شده توسط قسمتی از مغز که مسئولیت پردازش اطلاعات مرتبط با حرکات سر را به عهده دارد- شود.
هم چنین بر طبق تحقیقات، تحریک الکتریکی عضلات گردن نیز می‌تواند، حس خمیدگی و یا افتادن را القا کند. از این رو می‌توان اطمینان حاصل نمود که در این بین ارتباط آناتومیکی وجود دارد.
فهرست موضوعات
آیا به سرگیجه سرویکوژنیک مبتلا هستم یا خیر؟
حذف دلایل دیگر سرگیجه مهم تلقی می‌شود. لذا توصیه می‌گردد در ابتدا با پزشک خانوادگی و یا فیزیوتراپیست مسلط در زمینه توانبخشی دهلیزی مشورت شود. تشخیص دیسک گردن و سرگیجه (سرگیجه سرویکوژنیک) ممکن است امری دشوار باشد. به دلیل آن که هیچ آزمایش قطعی تشخیصی در این زمینه وجود ندارد. گرچه یافته‌های زیر، از علایم سرگیجه سرویکوژنیک به شمار می‌روند:
- سرگیجه‌هایی که با برخی حرکات سر یا ماندن در موقعیتی برای مدت طولانی (نشستن پشت کامپیوتر) تشدید می‌شود.
- سرگیجه‌ای که در طی یا بعد از دوره گردن درد، تشدید و با مداخله به کاهش گردن درد منجر می‌شود.
- سرگیجه‌هایی که از چند دقیقه تا چندین ساعت به طول می‌انجامد.
- سرگیجه ای که از زمان آسیب دیدگی گردن، آغاز شده است.
- آسیب شناسی‌های گذشته گردن
شاید یک متخصص مراقبتهای درمانی، دردهای ناشی از گردن را به عنوان عامل احتمالی سرگیجه معرفی کند. انجام مانوری با نام «تست نیستاگموس چرخش گردن» که طی آن سر، توسط درمانگر تثبیت می‌شود اما بدن در زیر آن چرخانده می‌شود، صورت می‌پذیرد. آزمایش مثبت، به معنای بازتولید و یا افزایش علایم و امکان نیستاگموس است.
سرگیجه گردنی چیست؟
سرگیجه گردنی یا سرویکوژنیک، حسی در گردن است که طی آن احساس دوار در شخص یا جهان اطراف او ایجاد می‌گردد. وجود حالات نادرست گردنی، اختلالات یا ضربه به ستون فقرات در ناحیه گردن چنین وضعیتی را ایجاد می‌کند.
سرگیجه‌های گردنی، اغلب بر اثر آسیب دیدگی سر و یا حرکات ناگهانی ایجاد می‌شوند که زاویه سر و گردن را به هم می‌زند. سرگیجه‌ها اغلب پس از تکان‌های گردنی احساس و بر عدم تعادل و تمرکز فرد منجر می‌شوند.
نشانه‌های سرگیجه گردنی
دیسک گردن و سرگیجه، ناشی از حرکات ناگهانی گردن به ویژه هنگام چرخاندن آن حس می‌شوند. از علائم آن می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- سردرد
- حالت تهوع
- استفراغ
- گوش درد یا صدای زنگ در گوش
- درد در ناحیه گردن
- مشکلات در حفظ تعادل هنگام راه رفتن، نشستن و یا ایستادن
- ضعف
- اختلال در تمرکز
این سرگیجه‌ها می‌توانند از چند دقیقه تا چندین ساعت به درازا بکشند. در صورت کاهش درد گردن، ممکن است سرگیجه نیز کاهش یابد. این علایم می‌تواند پس از انجام حرکات ورزشی یا حرکات ناگهانی و حتی عطسه تشدید یابد.
دلایل ایجاد سرگیجه‌های گردنی
دلایل بالقوه ایجاد چنین دردهایی از ارتباط دیسک گردن و سرگیجه، از آسیب‌های ناشی از ضربات در گردن و یا دردهای مزمن نشات می‌گیرد. البته چنین تحلیلی هنوز با تردیدهایی مواجه است.
تحقیقات صورت گرفته نشان می‌دهد که هم چنان متخصصان حوزه بهداشت، در زمینه تشخیص علائم آن با دشواری‌هایی مواجه هستند. هنوز دلیل قطعی آزمایش برای این بیماری یافت نمی‌شود. در حقیقت، انجام مطالعات پژوهشی در آرشیو ژورنال «PhysiotherapyTrusted Sourcenotes» نشان می‌دهد که متخصصان حوزه بهداشت هم چنان با درک دقیق علائم آن دست به گریبان هستند.
در حال حاضر منبع قطعی آزمایشی در مورد ارتباط دیسک گردن و سرگیجه یافت نمی‌شود. از این رو پزشکان به بررسی علائم سایر موارد می‌پردازند تا در نهایت با حذف عوامل دیگر، سرگیجه‌های گردنی را تشخیص دهند. هم چنین مطالعه اخیر در ژورنال «Laryngoscope Investigative OtolaryngologyTrusted» نشان می‌دهد در مواردی ممکن است پزشکان افراد مبتلا به سرگیجه‌های گردنی را به عنوان افراد مبتلا به می‌گرن با آسیب‌های ناحیه گردن در نظر بگیرند. حدود 94 درصد از افراد مبتلا به سرگیجه گردنی، از درد در ناحیه گردن شکایت می‌کنند.
عضلات، اعصاب و نیز مفاصل گردن، سیگنال‌هایی در ارتباط با جهت بدن به سمت پایین مغز و گوش داخلی ارسال می‌کنند. این امر به حفظ تعادل و هماهنگی در بدن می‌انجامد. مشکلات ذکر شده در ادامه ممکن است به ناکامی در ارسال سیگنال و در نتیجه علایم سرگیجه‌های می‌گرنی منجر شود:
✔ تصلب شرایین: انسداد شریان‌ها در ناحیه گردن، می‌تواند منجر به بروز سرگیجه شود. دلیل این امر می‌تواند ضخیم شدن دیواره‌های شریان باشد.
✔ صدمات: صدمات آسیب زننده، نظیر تصادف با وسیله نقلیه یا حرکات ناگهانی، ممکن است باعث ایجاد آسیب در ناحیه سر و گردن و منجر به بروز سرگیجه گردنی گردد. هم چنین انجام جراحی در گردن نیز ممکن است باعث بروز عارضه سرگیجه گردنی شود؛ به خصوص اگر محل جراحی به ساقه مغز نزدیک باشد یا به عروق گردن و سر آسیب رساند.
✔ آرتروز: آرتروز پیشرفته نیز ممکن است منجر به اسپوندیلوز گردنی شود. این امر موجب ساییدگی مهره‌های گردن و فشار بیش از حد بر روی اعصاب، عروق یا نخاع می‌گردد. در این حالت امکان ارسال سیگنال‌های خطایی به مغز باعث می‌شود که جریان خون مسدود و سرگیجه ایجاد گردد.
✔ لغزش دیسک: بیشتر در ناحیه کمری است؛ گرچه ممکن است در هر قسمت از ستون فقرات دیده شود. لغزش دیسک یا فتق زمانی اتفاق می‌افتد که مرکز نرم تر دیسک نخاعی، از شکاف ستون فقرات خارج شود. در برخی موارد، هیچ علائمی ایجاد نمی کند. با این حال ممکن است به یک عصب یا شریان آسیب وارد شود و علائمی ایجاد کند که می‌تواند منجر به سرگیجه گردنی شود.
✔ حالت نادرست بدن: این دلیل نیز می‌تواند در بروز سرگیجه گردنی نقش داشته باشد. با گذشت زمان، ستون فقرات در ناحیه گردنی، ممکن است به دلیل بد نشستن یا مشکلاتی مانند «درد گردن ناشی از مطالعه»، که در آن فرد مرتبا گردن خود را خم می‌کند و به دستگاه‌های الکترونیکی یا کتاب نگاه می‌کند، فشرده شود. این امر می‌تواند فشار بیشتری به عروق گردن وارد کند و باعث تجربه احساس درد در برخی از افراد، در ناحیه گردن و سرگیجه گردنی شود.
سرگیجه گردنی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
لازم است پزشکان سایر علل بالقوه سرگیجه گردنی را با علائم مشابه حذف نمایند، از جمله:
- سرگیجه موضعی خفیف
- سرگیجه مرکزی که از سکته مغزی، تومورها یا مالتیپل اسکلروزیس (MS) ناشی می‌شود.
- سرگیجه روانی
- بیماری‌های گوش داخلی، مانند نوریت دهلیزی
پس از رد سایر دلایل، با انجام معاینه فیزیکی پزشکان، نیاز به چرخاندن سر احساس می‌شود. اگر انجام حرکات پراکنده چشمی (نیستاگموس) بر اساس موقعیت سر تشخیص داده شود، ممکن است به سرگیجه گردنی مبتلا شده باشید. آزمایشات اضافی شامل موارد زیر عنوان می‌گردد:
- اسکن MRI گردن
- آنژیوگرافی با تشدید مغناطیسی (MRA)
- سونوگرافی داپلر مهره
- آنژیوگرافی مهره‌ها
- اشعه ایکس انعطاف پذیر از ستون فقرات گردنی
- آزمایشات بالقوه فراخوانده شده، که اندازه گیری نخاع و مسیرهای مغزی در سیستم عصبی را ممکن می‌سازد.
درمان سرگیجه گردنی
درمان، به مداوای علل اصلی آن بستگی دارد. اگر درد گردن را تجربه می‌کنید و یا به بیماری تخریب سیستم عصبی گردن مبتلا هستید، برای کاهش علائم لازم است درمان پزشکی خود را دنبال کنید. همچنین ممکن است پزشکان برای کاهش این دردها به تجویز دارو روی بیاورند. داروهای رایج تجویز شده عبارتند از:
- شل کننده‌های عضلانی مانند تیزانیدین و سیکلوبنزاپرین
- مسکن‌هایی چون استامینوفن، ایبوپروفن یا ترامادول
- داروهای ضد سرگیجه، مانند آنتی ورت یا اسکوپولامین
همچنین جهت بهبود دامنه حرکتی و تعادل در گردن، پزشکان انجام فیزیوتراپی را توصیه می‌کنند. کشش، درمان و آموزش حالات مناسب بدن و گردن به بهبود این وضعیت کمک می‌کند. در برخی موارد، بدون وجود خطر برای بیمار، دخالت با عمل جراحی در ناحیه‌های گردن، ستون فقرات و کمپرس حرارتی، ممکن است بروز علائم را کاهش دهد.
روشهای درمانی
پس از تشخیص سرگیجه گردنی، پزشک بنا به علل اصلی، یک نوع روش درمانی را توصیه می‌کند. درمان به صورت کلی شامل استفاده از دارو برای فروکش نمودن علائم به جهت کاهش سرگیجه و یا کاهش درد و شل شدن عضلات است.
روشهای دیگر درمانی مانند فیزیوتراپی و آموزش قرارگیری بدن، توسط اکثر پزشکان برای کمک به ایجاد فضا در گردن، افزایش دامنه حرکت و قوی سازی عضلات آن نیز توصیه می‌گردد. این امر به تنهایی ممکن است فشار را در منطقه احیا و به کاهش علائم کمک کند.
روشهای پیشگیری از سرگیجه گردنی
تمرین وضعیت صحیح بدنی در هنگام نشستن می‌تواند به جلوگیری از بروز سرگیجه گردنی کمک کند. جلوگیری از سرگیجه گردنی در همه موارد امکان پذیر نیست، زیرا در برخی موارد -مانند تصادفات- امکان پیشگیری وجود ندارد. با این حال، جهت پیشگیری راهکارهای زیر توصیه می‌شود:
- ورزش عضلات گردن، به کاهش وزن از روی دیسک‌های گردنی کمک می‌کند و فشار را در این ناحیه کاهش می‌دهد.
- نگه داشتن سر، شانه‌ها و ستون فقرات در یک راستا هنگام نشستن، می‌تواند فشار در ناحیه گردن را کاهش دهد و از ساییدگی در آن جلوگیری کند.
- کشش منظم گردن، انجام ماساژها یا ترازهای کایروپراکتیک و استفاده از کمپرس داغ برای استراحت در این ناحیه مفید است.
دکتر حسام عبدالحسین پور متخصص جراحی مغز و اعصاب دیسک و ستون فقرات
جراح ستون فقرات و دیسک کمر
